Ronaz Silêman/Qamişlo
Li Rojhilata Navîn ji bo berjewndiyên hêzên desthilatdar her ku diçe kirîz, şer û alozî kurtir dibin. Endamê PYD`ê Abdulkerîm Abdurihman diyar kir ku kilîta çareseriya tevahiya kirîzên Rojhilata Navîn, çareserkirina doza gelê kurd û filestînê ye.
Cîhan kirîzeke mezin jiyan dike ji encama pergala stemkar ya ku modernîteya kapîtalist li pêş dixist. Pîşesazî, netewdewlet û malgirtina kapîtalîst bûne mîna kabûsekî ku bihna tevahî mirovahiyê çikandine û îro roj tevahî cîhan xistiye bin bandora xwe, di heman demê de civakan parçe dike. Herwiha yek ji herêmên ku kirîzeke mezin jiyan dike, Rojhilata Navîn e. Rojhilata Navîn di şerekî cîhanê yê sêyemîn re derbas dibe, bi rengekî taybet. Lê ev şer taybetiyên wê yên cûdayî rahendên leşkerî û siyasî yên kilasîk e. Pergalên ku pergala kapîtalîst li ser Rojhilata Navîn ferz kirin da ku pirsgirêkên wê çareser bike, ew bi xwe bûne çavkaniyên pirsgirêkan li şûna çareserkirina wan.
Çareserî doza kurd û Filestînê ye
Rojhilata Navîn di nav şerên giran de di cîhan û herêmê de hatiye parvekirin û nexşeya wê hatiye guhertin, ji şerên di nava imperetoran de bigire û ta bighêje şerê cîhanê yê yekem ku di 1914 -1918 de gelek caran sînorê welatan hatine guhertin, herwiha hin
dewlet avabûne û hin jî winda bûne, hin gel qir bûne û hin jî li ber xwe dane û ta roja îro ji bo bidestxistina mafên xwe têdikoşin, bi taybet piştî şerê cîhanê yê yekem û morkirina peymana Lozanê di sala 1923 ku du dozên aloz di Rojhilata Navîn de li pey xwe hiştiye, ew jî doza kurd û Felestîniyan ye ku heta roja îro jî her du doz û çareserkirina wan, kilîtên aramî û ewlehîya herêmê ne.
Çareserkirina şerê Hemas û Israîl hevqebûlkirine
Rojhilata Navîn di roja îro de dûbare şerekî pir alî têne meşandin, him herêmî ye û him jî navneteweyî ye. Lewra bi van şeran re guhertinên mezin çêdibin, di heman demê de şerê Hemas û Israîlê yê dawî jî wê guhertinan di Rojhilata Navîn de bi xwe re bîne û gelê ku herî zêde ji van pêşketinên Rojhilata Navîn bi bandor dibe, yek ji wan Kurd in. Ji xwe şerê ku îro di navbera Hemas û Isaîlê de heye, ne jî îro û duh ve ye, bi salên dirêj şer di navbera wan de dewam dike, lê şer tu encamên çareseriyê bi xwe re ne aniye, ji ber encam û çareserkirin ew e ku hevqebûlkirin di navbera gelê Hemas û Irasîl de bê kirin.
Hewildana helwişandina dîwarên bêdengîya navneteweyî
Ji xwe doza kurd jî heya niha nehatiye çareserkirin, tevî ku gelek serhildanên Kurd derketin holê lê bi destên xiyanetê tê diçûn. Piştî derketina Tevgera Azadiyê ya ku bi pêşengtiya Rêber Abdullah Ocalan ve tê birêvebirin, êdî kurd bi doz û mafê xwe hişyar bûn. Rêber Abdullah Ocalan hizir û ramanên wî ne tenê çareserî ji gelê Kurd re ye, çareserkirina pirsgirêkên Rojhilata Navîn tevahiy e. Lê astengîya herî mezin li ber doza kurd û çareserkirina wê dewleta Tirk a dagirker e, dewleta Tirk pirojeya Xweserîya Demokratîk, weke şaneya despêkirina ji hevketina peymana Lozanê û avabûna Kurdistaneke azad dinerxîne. Lê bi despêkirina buhara Erebî re, hişmendîya nijadperest û dewleta Tirk a dagirker xwe daye pêş û bi hevpeymana di navbera AKP û MHP de, xewna pêkanîna Osmanîya nûjen xwe dabû pêş. Her wiha sepandina nearamîyeke domdar di Rojava de bi rêya êrîşên hewayî û topbaranê ku rê li ber koçberîyê û derhatina kirîzan veke û heta dawî piştgirîya çeteyên DAIŞ`ê re bike da ku Xweserîya Demokratîk lawaz bike û vala derxîne, hingê jî êrîşên dema dawî li ser binesazî, kargeh, navendên elektirîkê û sivîlan ku derfetên sîyasî û navneteweyî guncav bin, beşeke ji berdewamîya têkbirina Xweserîya Demokratîk û pêkanîna mîsaqa milî bû, lewra kurd jî heta dawî li ber xwe didin û bi hemû hêza xwe hewildana helwişandina dîwarên bêdengîya navneteweyî, biryarên Lozanê û serserîya dewleta Tirk dikin.
Derbarê şer û kirîzên ku li Rojhilata Navîn tên qewmandin, endamê Komîteya Rêxistinî ya PYD`ê Abdulkerîm Abdurihman ji rojnameya me re axivî.
Abdulkerîm diyar kir ku ji ber zengînbûna erdnîgariya Rojhilata Navîn, şerkî cîhanî li ser tê meşandin û wiha got: “Rojhilata Navîn bingehê jiyana mirovahiyê ye ku cara yekem mirov li ser xaka wê jiyan kirin e. Di heman demê de bi hemû aliyên xwe dewlemende mîna avahewa, petrol, av, çandinî û hwd… jî. Lewra cîhan ji bo Rojhilata Navîn di nava şer de ne, bi taybet dewletên ku her tim li bercewendiyên xwe digerin. Bi taybet niha di Rojhilata Navîn de şer û pevçûnên diwqewimin pirsgirêkên Rojhilata Navîn zêdetir dikin.”
‘Şer ne çareseriy e’
Ebdulrihman di berdewamiya axaftina xwe de eşkere kir ku pergala netew-dewlet bingeha hemû aloziyên li Rojhilata Navîn e û wiha got: “Pirsgirêka di navbera Hemas û Israîl de 75 sal in didome, encama pergala netewe-dewletê ye ku li Rojhilata Navîn bingeha hemû aloziyan e. Şerê ku di sala 1948`an bi damezirandina dewleta Îsraîlê re dest pê kir, di 7’ê Cotmeha 2023’an de bi êrîşa Hamasê re careke din gur bû û li gel wê bû sedema trajediyên mezin. Lewra şer û pevçûnên di navabera Hemas û Israîl bi şer çareser nabe, dive di navbera wan de çareseriyeke mirovî bê dîtin. Siyastên şer nagihên serî, gerek Hemas bi Israîl re bighên çareseriya di dewletan da ku ev şer bi dawî bibe.”
‘Riya çareseriyê Neteweya Demokratîk e’
Endamê Komîteya Rêxistinî ya PYD`ê Abdulkerîm Abdulrihman axaftina xwe wiha qedand: “Neçareserkirina pirsgirêka kurd heya niha, sedema xiyaneta PDK`ê ya dîrokî û hevkariya wê di roja îro de bi dewleta Tirk a dagirker re. Lê di pêvajoyek wiha de ku li herêmê her ku diçe alozî û şer girantir dibe, çareserî Neteweya-Demokratîk e, Konfederalîzma Demokratîk a Rojhilata Navîn ku paradigmaya Rêberê Gelan Abdullah Ocalan pêşxistiye, dikarê ji pirsgirekên heyî re bibe rêya bingehîn ya çareseriyê.”