Ayşa Silêman/ Qamişlo
Ji destpêka sala 2023’an ve 4 felaketên xwezayî yên wêranker Li gorî çavdêriya “Pergala Hişyarî û Kordînasyona Afatê ya Cîhanî” çêbûne. “Erdhejên Qehreman meriş û Hatayê, şewatên Tişêlî û bahoza Madaxeşqer.
Ev pergal çarçoveyek hevkariyê ye, di navbera Neteweyên Yekbûyî, Komîsyona Ewropî û rêvebirên ajansên karasetan li seranserî cîhanê û bi baştirkirina hişyarî, pevguhertina agahiyan û hemahengiyê di qonaxa yekem de piştî karesatên mezin yên ku ji nişka ve çêdibin mijûl e.
Rêjîmê erdhejên ku di 6’ê Sibatê de li Başûrê Tirkiyê û Bakurê Sûriyê qewimîn wek herî tund nirxand. Di navbera van karesatan de ji aliyê bandor û bermahiya wê ve. Ji destpêka sala 2023’an û vir ve 4 felaketên mezin hatine tomarkirin ku “Tehlûkeya giran” pêk tîne. Li ser gel, ew wekî wêranker tê tesnîf kirin û nîvê wê li Tirkiyê ketiye.
Karaseta yekem: Erdhejên Qehreman meriş ”
Gelek erdhejên wêranker, ku navenda wê parêzgeha Qehreman meriş (başûr) bû, herwiha bû yek ji wan felaketên herî wêranker ên salên dawî û ya herî mezin di Ewropayê de.
Şopandina”Pergala Hişyarî û Kordînasyona Afata Gerdûnî” diya kir ku di 6’ê Sibatê de 3 erdhej li pey hev çêbûn; Erdheja yekem bi hêza 7.8 li devera Bazajîk bû û ya duyem jî li bajarê El-Bustan bû hêza wê 7.5 bû.Erdheja sêyem jî hêza wê 6.7 û navenda wê li Bakurê Rojavayê Herêma Tork oxlo bû. Li gorî Pergala Hişyarî û Kordînasyonê ya Gerdûnî erdhejên Bazacîk û El-Bustan wekî ku pir xeternak hatin binavkirin, erdheja Tork oxlo jî wekî erdheja xeter hate destnîşankirin. Li gorî daneyên Rêveberiya Rewşa Afat û Rewşa Lezgîn a Tirkiyeyê, (AFAD) li Tirkiyeyê ji bilî wêraniya madî ya mezin, bi riya vê karasetê sê caran zêdetirî 46 hezar kesî jiyana xwe ji dest dane. Her wiha li gorî Tora Sûriyê ya Mafên Mirovan, li Sûriyê erdheja ku pêk hatî, 2 hezar û 928 kesî jiyana xwe ji dest dan.
Karaseta duyem Şewatên Tişêlî
Nêzî 13 rojan şewatên mezin di daristanan de li Tişêlî berdewam kir û ew wek karasetên pir xeternak hat binavkirin. Sedema vê şewatê ji ber ku pêla germê dijwar bû, encama vê şewatê 25 kesan jiyana xwe ji dest dan û zêdeyî 3 hezar kes jî birîndar bûn. Di şewatê de 270,000 hektar xirab bû, ji bilî 1081 xanî, û bandor li jiyana herî kêm 7000 kesan jî kir.
Karaseta sêyem Erdheja Hatayî
Di 20’ê Sibatê de erdhejek bi mezinahiya 6.3 li parêzgeha Hatayî ya li Başûrê Tirkiyeyê çêbû û ev yek hat diyar kirin ku erdheja herî xeternake. Di vê erdhejê de avahiyên ku ji ber erdheja Qehreman Meriş zirar dîtibûn hilweşiyan û di encama erdhejê de 6 kesan kesî jiyana xwe ji dest dan û 562 kes jî birîndarbûn.
Karaseta çarem Lehiyên Berazîl
Di 19’ê sibatê de li Berazîl baran zêde barîbû û ev yek bû sedema şemitîna axê û gelek xanî hilweşiyan. Di encama lehî û hilweşandinê de 54 kesî jiyana xwe ji dest dan.
Bahoza Niyûzîlanda
Li Niyûzîlanda sedema bahoza Gabrîyêl di nav du hefteyan de 11 kesî jiyana xwe ji dest dan. Ev Bahoz wek bûyera hewayê ya herî wêranker hat binavkirin û bû sedema lehî, şimitîna axê û qutbûna elektrîkê. Her wiha ev yek bû sedema bêwarbûna zêdetir ji 9000 kesan û nêzîkî 3000 kes ji bo navendên berevaniya sivîl hatin veguhestin.
Lehiyên Madxeşqer
Di destpêka meha Sibatê de, Neteweyên Yekbûyî ragihandibû ku 58 kes li Madxeşqerê ji ber barana zêde û lehiyên beriya bahoza Batsêrayî jiyana xwe ji dest dane.