Deriya Çiya/Qamişlo
Di 9’ê Çileya 2013’an de, li paytexta Fransa Parîsê, li dijî jinên kurd yên pêşeng komkujiyek pêk hat. Di vî komkujiyê de yek ji damzrînerên Tevgera Azadiyê Sakîne Cansiz, dîplomata kurd û nûnera KNK’ê ya Parîsê Fîdan Dogan û endama Tevgera Ciwanên Kurd Leyla Şaylemez ji aliyê MÎTa Tirk ve hatin hedefgirtin.
Di çarçoveya êriş û siyasetên qirkirinê yên li li dijî gelê kurd û bi taybet li dijî îradeya jina kurd ya azadîxwaz, di 9’ê çileya 2013’an li Parîsê yek ji damezirîner û pêşenga Tevgera Aazadiyê Sakîne Cansiz (Sara), Nûnera KNK’ê ya Parîsê Fîdan Dogan (Rojbîn) û Endama Tevgera Ciwanên Kurd Leyla Şaylemez (Ronahî), li ser destê MÎTa Tirk hatin şehîdxistin.
Hersê jinên şoreşger
Şehîd Sakîna Cansiz bi navê Sara dihat naskirin, ew keça bajarê Dêrsimê ye, li Bakurê Kurdistanê ye, di sala 1957’an de ji dayîk bûye, ruhê berxwedan û şoreşgerî ji welatê xwe (Dêrsim) wergirtiye û bi berxwedana xwe dîrokeke mezin nivîsiye. Şehîd (Sakîna) bi helwest, rêxistin û zanîna xwe, kesekî gelek bibandor bû û di birêxistinkirina grûpa ciwan de xwedî qedirekî mezin bû û ji jiyana sade derbasî siyasetê û jiyaneke bi wate bû. Motîvên dîtina heqîqetê di nava ciwanan de bi cih kirin.
Sakîna yek ji damezrînerên Partiya Karkerên Kurdistanê bû, gelek salan di girtîgehê de di bin şert û mercên nebaş de ma, di salên heştêyî de li girtîgeha Amedê jî rastî îşkenceyê hat, ji hundirê zindana xwe pêşengiya tevgera protestoyî kir, piştî ku hat berdan tevlî têkoşîna çekdarî ya rizgariya Kurdistanê bû. Sakîne hêzeke îlhamê ya tevgera jinên Kurd e û ji bo jinên Rojhilata Navîn hêviyê ye.
Fîdan Doxan jî di 17 Çile 1982’an li Al-Bustan li başûrê Tirkiyeyê ji dayik bû û di ciwaniya xwe de çû Fransayê. Li Strasbourgê mezin bû û li wir xwendina xwe ya zanîngehê qedand. Di kongreya netewî ya Kurdistanê de cih girt û çalakvana mafên jinan bû.
Leyla Şaylemez di 1’ê Çileya sala 1989’an de li Mêrsîn ji dayik bû, rêvebera navçê ya rêxistina ciwanên Partiya Karkerên Kurdistanê bû, Navê wê yê tevgerî Ronahî bû.
Komkujiya Parîsê ya yekem
Herî dawî di 9’ê Çileya 2013’an de Sakîne Cansiz, Fîdan Dogan û Leyla Çilmez bi saxî li avahiya Enstîtuya Kurdî hatin dîtin, endameke civaka Kurd a li Parîsê xwestibû serdana enstîtuyê bike lê deriyên wê girtî dîtin.
Li gorî Yekîtiya Kurdên Fransa, hevalên wan piştî ku xemsar bûn û şopên xwînê li ber derî dîtin, çûne baregehê, ji ber wê jî ew rakirine da ku têkevin hundir û her sê cenaze di xwîna wan de xeniqîne. Komeleyên li Fransayê bang li Kurdên Ewropayê kirin ku “Ji bo şermezarkirina vê sûcê li Parîsê kom bibin.” Di hin lêkolînan de hat diyarkirin ku kujer ketine navenda ku li taxa 10’an a Parîsê ye, 3 jinên çalakvan bi xwîneke sar bi çekên bêdeng gulebaran kirine, piştre deriyên navendê girtine û ji cih derketine. Li gorî pizîşkên dadwerî, her sê çalakvanên jin bi guleya ji serê xwe, yek ji wan jî li sînga wan hatiye xistin.
Di wê rojê de jiyana 3 jinên şoreşger bi dawî bû, şehadeta wan piştî têkoşîneke bi dehên salan di xizmeta gelê Kurdistanê û azadiya jinê de bandorek mezin li ser giyanê hezaran hişt. Jin di bin bandora wan de mabûn heta wê astê ku yekemîn konferansa jinan li Rojhilata Derya Spî ku çend roj piştî bûyera sûîqestê li bajarê Amedê hat li darxistin, bi mehan e pêşniyarên xwe pêşkêş dikirin, ku ya herî girîng ew e. 9’ê Çileyê weke roja navneteweyî ya li dijî sûcên siyasî bihesibînin. Kuştina wan bi hevkariya îstixbarata Tirkiyê, ji aliyê Omer Konay ve hat kirin, ku piştî çend rojan ji bûyerê hat girtin û ji aliyê Tirkiyê ve ji bo girtina dosya û veşartina tawanan di zindanê de hat kuştin, lê bi rêya wê tirsa xwe ji jineke pêşeng û çalakvan nîşan dan. ; Ji ber ku dizanin civakeke saxlem bi destê jina têkoşer tê avakirin.
Lê piştî girtina her du berpirsên payebilind Erhan Bekçetîn û Adin Gunel, rêveberên Rêxistina Îstîxbarata Tirkiyê ya bi navê MÎT’ê ku fermanên xwe rasterast ji Erdogan û Hakan Fîdan distîne, ji aliyê endamên yekîneyên taybet ên Hêzên Parastina Gel ve. (HPG) di Tebaxa 2017’an de, wan tiştên ku gelek bûyeran ronî dike qebûl kiribûn, di nav de qetilkirina sê şoreşgerên jin ên li Parîsê. Eşkere bû ku kujerê bi navê Omer Konay endamekî çalak ê Tirk e û bi talîmata rasterast a Erdogan bi plansazkirin û çavdêriya rasterast a Serokê Rêveberiya Xweser Hakan Fîdan ji bo kuştina 3 jinên çalakvan hatiye wezîfedarkirin.
Armanca hêzên ku 3 jinên kurd ên şoreşger qetil kirin pêk nehat
Ji ber ku mirovahî û tevgera jinan a azadiyê windahiyek pir giran bû. Mirov vê yekê pir kûr hîs dike. Kesên ku ev qetilkirin pêk anîn negihiştin armanca xwe. Ji ber ku xwestin darbeyê li têkoşîna jinan bixin, lê niha têkoşînek pir mezin heye. Xwedîderketinek mezin heye. Armancên kujeran ên siyasi pêk nehat. Di tevgera azadiya Kurdistanê de çandek heye. Her şehadet û windahî derî li derketinên nû vedike. Vê komkujiya ku li bajar û dewleta ku xwe wekî navenda demokrasiyê pênase dike pêk hat gelek encam derxist. Vê komkujiyê bandora xwe li qada navneteweyî kir û di qada navneteweyî de xwediderketinek peş ket. Li her welatê cîhanê hemû jinên têkoşer li dijî vê komkujiyê dengê xwe bilind kirin. Hevaltî û xwedîderketinek mezin li hemberî tevgera jinên kurd nîşan dan. Çawa ku di dîroka Kurdistanê de her şehadetek bi derketinek mezin tê bersîvandin, ev komkujî jî bi derketinek mezin hat bersivandin. Vê komkujî rê li pêş gerdûnîbûn û navnetewebûna jina kurd vekir û bi gerdûnî hat pêşwazîkirin. Sakine, Fidan û Leyla di qada navdewletî de erkek mezin dabûn ser mile xwe û kedek mezin dabûn. Ji bo ku doza jinên kurd bi çar aliyê cîhanê bide naskirin.