Kemal Necim
Her miletek yan civakek li gorî dîroka xwe û cihê ku lê dimîne xwediyê çanda xwe ya taybet û cuda ye. Ev çand bi gelek şêweyan tê derbirîn û vegotin, yek ji wan şêweyan û forman lidarxistina çalakiyên çandî ye.
Çalakiyên çandî yek ji wan formên ku naveroka çandî ya civakê yan beşekî civakê diyar dike. Lewma lidarxistina çalakiyên çandî ne reftareke bê armanc û tenê ji bo şahînî û kêfê ye, lê belê çalakiya çandî bi armanca pêşxistina çand, perwerde û şahiyê di nav civakê de û ji bo dewlemendkirina jiyana çandî ya takekes û civakê bi giştî têne pêkanîn.
Mirov dikare pir armancên çalakiyên çandî rêz bike, mîna, pêşxistina bîreweiya çandî, pêşxistina fêrbûn û perwerdeyê di warên curbecur ên wekî huner, wêje, dîrok, zanist û teknolojiyê de ku ev tişt dike ku zanînê berfireh bike û karîn û jêhatîbûna kesan zêde bike. Her wiha çalakiya çandî platformên danûstendina civakî û têkiliyan di navbera kes û çandên cihê de peyda dike û dibe navgîn ji bo têgihiştin û hevjiyana aştiyane ya di navbera çandên cihê de.
Çalakiyên çandî wekî din dibin alîkar ji bo pêşxistina afirandêrî û derbirîna hunerî û têvedana vegotina afirîner û pêkvejiyana hunerî ya raman û hestan, afirînerî û vegotina hunerî di kesan de zêde dike û dibe alîkar ji bo pêşkeftina şiyanên hunerî û afirîneriyê. Dîse yek ji armancên girîng yên van çalakiyan bihêzkirina xwebûn û nasnameya çandî ye, ku nasnameya çandî ya kes û civakê xurt bibe û hişmendiya çanda herêmî û gerdûnî zêde dike û nasnameya çandî û girêdana çandî ya kesan ava dike.
Titşên me li jor rêz kirin çend armancên sereke yên çalakiyên çandî ne ku ew li gorî her civakê û her çandekê û li gorî pêdiviyan têne guherîn jî.
Lewma dema ku civakek yan kesek yan saziyek bixwaze ku çalakiyeke çandî pêk bîne û lidar bixe pêwîste van eger û armancan bide ber çavên xwe û bernameya xwe ya çalakiyê li gorî wê amade bike, naverok û çawanî û başiya şêwe û formên çalakiyê li gorî van pîvan û armancan amade bike. Ji ber ku eger naveroka çalakiyê qels û kêm bû û ne li gorî van rêgez û pîvanan bû dê neghêje armanca xwe, ger neghêje armancan jî dê nebe çalakiya bi armanc, dê bibe çalakiya ji bo çalakiyê, ango çalakiyan ji bo xwe, ne ji bo civakê.
Civaka kurd a li Rojava bi salan di bin nîrên çewisandin û qedexekirina çandî de mabû. Lewma hetanî berî 10 salan mirov nikare behsa çalakiyeke çandî ya bi rêk û pêk û ji bo civakê bike.
Niha piştî 10 salên şoreşê rewşeke nû çêbû, di her beş û aliyê jiyanê de derfeta tevger û liv û çalakiya bi nasnameya Kurdî hatiya avakirin. Yek ji wan liv û tevgeran çalakiya çandî ye.
Di bin siya saziyên çandî yên fermî, yan jî yekîtî û saziyên nivîskar, rewşenbîr û hunermendan de salane bi dehan çalakiyên çandî têne lidarxistin. Bê guman ev liv û tevgereke erênî û baş e. Lê hewce ye ku ev saziyên ku van çalakiyan lidar dixin carekê li paş xwe binêrin û ji xwe bipirsin ka armanca wan ya van çalakiyan çi bû û gelo wan naverok û bernameya van çalakiyan li gorî van armancan tije kiribû yan jî tenê çalakiyên ji bo çalakiyan bûn.