Sîpan ŞÎNDA
Bîkanê bîkanê hoy lêlê bîkê
Bîkanê bîkanê delalê bîkê
Çarika li ser rûyanê hoy lêlê bîkê
Heroj li malbabanê delalê bîkê
Strana Kurdî, serdilê çanda Kurdî ye. Hîmê çanda Kurdî yê herî xurte, stûna wê ya herî stûr e. Civaka Kurd, ji dawetan bigire heya paleyê, ji şîn û şahiyan bigire heta civatan, hema bêje her tiştê xwe bi strana kirine. Stran qetek yê jiyana civaka Kurd e. Weke perçeyek ji laşê wa ye. Min gelik caran dîtiye li ser şînê stran gotîn! Ev tişt ji aliyê çanda rojhilata navîn ve gelik balkêş e.
Weke her demê, dema di nava civaka Kurdan de diçin bûkê ji tînin, stranan li ser dibêjin. Lê ne hemî stranan, strana bûka ya taybet “Narînê/Bûkanê” li ser bûkan dibêjin. Çi dema porispî (pîresar) diçe û hinê dibin, çi dema bûkê dixemilînin, çi hinga bûkê ji mala bavê radikin û siwar dikin, her tim jêre strana narînê dibêjin. Strana bûkanê, bi du biran tê gotin. Aliyek dibêje û aliyek ji li wan dizivirîne. Pirrê caran li ber stranê re dawetê dikin. Herweha dema bûkê radikin dawetê ji dîsa strana bûkanê li ser dibêjin. Strana narînê bi çend miqaman tê gotin. Bi miqamê giranî, bi miqamê hilavêtin, bi miqamê sê gavî, hwd. Stran sê ferde sê ferdeye. Rêzên stranê kurtin. Her rêzek du caran tê dubare kirin. Cara yekê ‘hoy/hey’ (hoy lêlê bîkê) ji pêve dikin. Di stranê de gelik tişt ji bo bûkan hatine gotin. Mînak dema qala bedewiya bûkê dikin dibêjin:
Narîna minê hoy Fatê/Te spîndara li derê latê/Wek te nîne li welatê
Bûka me diyarî/Tiriyê mêwa tarî/Zavê jê têr xwarî/nexwarî
Behsa ka wê bûkê bi çi bibin ji bi riya stranê jêre dibêjin.
De hespî/kimêdî bînin hoy ji xendekê/Zînî bavên li ser kêlekê/Lê siwar kin çav belekê
De hespî/kimêdî bînin hoy hewşêwo/Zînî bavêjin li ser piştêwo/Lê siwarkin vê zeriyêwo
Ya rast stran gelik dirêje. Ev stran ji aliyekê de karakterê jiyana civaka Kurd ya derbarê dawetan de dide nîşan. Ji ber kû di stranê de ne tenê qala bedewiya bûkê tê kirin. Qala jiyana civakî ji tê kirin. Behsa jiyana li pêşiya bîkê ji dikin. Pesnê dewlemendî û maldariya mala bîk û zavê tê dayîn, hwd.
Ka em bi kurtasî guhdarî strana narînê bikin.
Bîka hezo mezo hoy lêlê bîkê/Tiriyê kevne reza hoy lêlê/delalê bîkê/Zavê da ber geza hoy lêlê/delalê bîkê
Bîka me we nakê hoy lêlê bîkê/Çarikê xwe de nake hoy lêlê bîkê/Malbabê ji bîr nake hoy lêlê/delalê bîkê
Narîna/delala minê hay Eyşê/Te spîndara li derê hewşê/Kiçikê hay xeber xweşê
Narîna/delala minê hoy Nûrê/Lêv tenigê didan hûrê/Qedergê ji malbabê dûrê
Narînê/delalê em hatî tewo hey narîn/Tu bike hoy karê xwewo/Sîn û girî bê feydewo
Narînê/delalê keçika dewlemenda/Tu bade hoy zend û benda/Mala zavê li nêva gunda
De rakin hoy veşewişî/Du gotina jêre bêjî/Dilê dê û bava herişî
Me biro hoy me wa biro/Me bîka xwe siwar kiro/Me hîla xwe li hewe kiro
Ji hire û heta Nêvava/Me zêr rijand li ser derava/Bavê bîkê malî ava
Narînê hey narîn hey narîn hey narîn/Bes tu hêstiran bibarîn/Xelkê em ji lomaniya xwarîn
Xaniyê/oliya bavê bilinde hey narîn/Bûk û nava li binde hoy narîn/Negirî zava xortek linde hey narîn
Hoy lê rêka çiyê berwaro/Hespê bîkê haro/Jûrde têto xalo
