Zekî Bedran
Sûriye welatekî xwedî pirsgirêkên giran e. Heman demê de giran birîndar e. Komkirin û rakirina ser lingan zehmet e. Dagirkeriya Tirkiyê, êrişên wê yên domdar û gefên wê didomin. Rêveberiya Şamê ji bo aramkirin û hêviya ji bo çareseriyê tu gavan navêje. Niyeta wê jî tune ye. Modêla li Bakur û Rojhilatê Sûriyê hatiye avakirin modêla herî baş e. Lê ew jî di bin êrişên dewleta Tirk de ye. Rêveberiya Şamê jî rêveberiya xweser napejirîne û hewl dide ji holê rake. Heman demê de li kêleka dorpêça li ser vê herêmê, dorpêça hikumeta Şamê jî heye.
Herêma xweser di bin dorpêçek piralî de ye. Neçare li hemberî êrişên derve û hindir ên wêranker li ser piyan bimîne. Dixwazin herêmê vala bikin. Gel bi zorê didin koçberkirin, koçberî tê teşwîqkirin. Pirsgirêkên aborî cidî ne. Lîreya Sûriyê hertim nirxê xwe winda dike. Ev jî hejariyê kûr dike. Rewşa herêmên xweser ji ya hikumeta Şamê pir baştir e. Lê hejarî jî rastiyek e.
Dewleta Tirk çeteyên di bin fermana xwe de, bermayên DAIŞ’ê û Îxwaniyan, li herêmên dagirkirî dişîne ser serê gel. Li herêmên dagirkirî tunekirina nîjadî tê meşandin. Mal û milkê gel tê desteserkirin. Bi kurtayî tu sûcê şer û mirovahiyê ku dewleta Tirk nekiriye nemaye. Bîrên petrolê, santralên elektirîkê, deboyên genim jî di nav de tevahî çavkaniyên jiyana gel bombebaran dike û hewl dide ji holê rake.
Rêveberiya xweser li hemberî van tevahî êrişên wêranker hewl dide li ser lingan bimîne, modêla xwe ya rêveberiya demokratîk biparêz e û pêş bixe. Di demek nêz de Hevpeymana Civakî hat amedekirin û erêkirin. Niha jî amedekariyên hilbijartina şaredariyê tê kirin. Di bin êriş û gefên şer de ev xebat meşandin ne hêsan e. Lê îddaya parastina rêveberiya xweser û destkeftiyên gel, pêşnegî ji Sûriyeyek demokratîk re kirin didome.
Li welatekî weke Sûriyê û di ser de jî dagirkeriya dewleta Tirk, îddayek bi vî awayî kirin ne hêsan e. Yan pêwîste xwedî hêzek mezin a rêxistinkirinê bî, yan jî xwedî hişmendiyek kûr bî. Yên pêşengiyê ji şoreşê re dikin xwedî vîn û hişmendiyek bihêz in, ev nayê nîqaşkirin. Eger ne wisabûya dê berxwedana Kobanê nebûya. Ji bo binxistina DAIŞ’ê bîrdoziyek bihêz pêwîst e. Vîn û biryardariyek ku bi dehhezaran şehîd dida ber çav pêwîst dikir. Ev vîn û biryardarî hat nîşandan. Encama wê jî sûd da tevahî mirovahiyê. Di vî alî de şoreşa Rojava- Bakur û Rojhilatê Sûriyê ji tevahî gelan re bû çavkaniya coşê. Eger weke destkeftiyeke mirovahiyê were dest girtin wê ne pênasekirineke şaşbe.
Şoreşek ku bandora wê li çar aliyên cîhanê çêbûne û pêşengiyê ji Rojhilata Navîn re dike, diyare ku erkek wê ya dîrokî ku xwe birêxistin bike heye. Heta niha li gel tevayî nerêniyan şoreşê xwe li ser lingan girt û îddaya xwe domand. Lê şoreşa demek dirêj bi serhildan û şeran nikarin xwe li ser lingan bigirin. Tişta ku şoreşê mayînde û berdewamî dike birêxistinbûna gel e. Rêxistinbûn jî bi hişmendiyê dibe. Heta veguherîna hiş û bîrê çênebe, heta çandek nû neyê avakirin şoreş nayê parastin. Pêwîstî bi avakirina hişmendî, hêz û civakek ku êrişên dijmin rawestîne heye. Eger di nava gel de hişmendiya welatparêzî, demokratîk, daxwazên azadîxwaziyê neyê avakirin wê êriş û propogandaya dijmin bandora xwe bidomîne. Ne gengaze ku bi gelekî bê armanc, bê vîn şer bê qezençkirin û şoreş bê parastin.
Li Bakur û Rojhilatê Sûriyê li her qadê rêxistinbûn heye. Ji aboriyê bigire heta xebatên leşkerî, ji ragihandinê bigire heta dîplomasiyê bi hezaran mirov kar dikin. Akademî hene, pergala perwerdeyê hatiye avakirin. Dibistan vekirî ne, dan û standin, ewlehiya hindirîn hatiye rêxistinkirin. Meclîs û komîn hene. Pergala darazê bi şêweyekî kar dike, zagon tên avakirin. Li gel van tevahî saziyan jî hîna gelek pirsgirêk hene. Qasî tê xwestin hindirê saziyan nehatine dagirtin, pir kêmanî hene.
Xebata sereke ya derbaskirina van pirsgirêkan bêguman avakirina hişmendiyê ye, perwerdekirina gel û xebatkaran e, yanî avakirina çandek nû ye. Di vê mijarê de pirsgirêkek cidî ya şoreşê heye. Ronakbîr û beşek ku li gorî pêwîstiyên şoreşê bibin pêşeng, qasî tê xwestin nehat avakirin. Ciwan bi çanda şoreşê re hatin avakirin. Derfetên weşanê pir in. Lê kovar û weşanên heyî weke tê xwestin nayên xwendin. Qasî ku tê xwestin belavkirin û nasandina weşanan nayê kirin.
Di qada çand û hunerê de hinek xebatên diyar hene. Lê pêwîste ev bên kûrkirin û bighînin gel. Bi amûrên kevin avahiyek nû nayê çêkirin. Divê neyê jibîrkirin ku gelek bi jiyan û fêrbûnên kevin nikare şoreşê biparêz e. Tu şoreşên ku gel nekeve nav û xwedî lê dernekeve mayînde nabe. Pêwîste şoreş bibe malê gel. Ji bo vê jî teqez pêwîstî bi hişmendî û çandek nû heye.
Di vî alî de pêwîste xebata sereke a Bakur û Rojhilatê Sûriyê weke xebata bingehîn a çandê bê dîtin, serê xwe li ser biêşînin, zêdetir ked bê dayîn.