Kemal Necim
Dema ku nasnameya nîjadî yan a netewî ya dahênan û berhemên wêjeyî tê gotin, berî her tiştî zimanê wê nivîsê û berhemê tê bîra mirov.
Her çiqas ev mijar hîna bi kêşe û arîşe ye û pir nivîskarên kurd ên ku bi zimanên netewên serdest dinivîsin li ber xwe didin ku berhemên xwe weke berhemên Kurdî bidin nîşandan, lê ya ku heme bêje gotûbêj û pirs û guman li ser nemaye ew ku nasnameya deq û nivîs û berheman ew zimanê ku pê hatiye nivîsîn e. Ji bilî wilo her çiqas naverok û mijara nivîsê û berhemê kurdî be yan nivîskarê wê Kurd be jî, lê bi zimanekî din hatiye nivîsîn ew dikeve rêza berhemê bi wî zimanî û yên wê nîjad û netewê.
Ev boçûn ji nirx û rêza wan nivîskaran kêm nake, lê berhemên wan jî nake berhemên Kurdî.
Di pêvajoyên dîroka dûr û nêzîk de civaka Kurd her rastî qedexe û çewisandina çand û ziman hatiye. Mafê gelê Kurd ê perwerdeya bi zaimanê dayikê hatiye birîn û civaka Kurd her neçar maye ku bi zimanê serdestan ango bi zimanên Tirkî, Erebî û Farisî perwerde bibe û girêdayî wê jî fêrî çand û wêje û dîroka serdestan bibe. Di rewşeke wiha de derfetên nivîskar û rewşenbîr û dahênerên Kurd tunebû ku bi zimanê xwe yê dayikê binivîse, eger nivîsîba jî derfeta wî ya çapkirin û belavkirinê tune bû, ji ber ku qedexe bû. Lewma pir nivîskaran ên ku li dibistan û zanîngehên serdestan xwendine dest avêtin nivîsîna bi zimanên serdestan. Ji nava Kurdan çi bi zimanê Erebî û çi bi yê Tirkî û Farisî nivîskarên bi nav û deng derketin û gelek berhemên bilind bi wan zimanan afirandin û bûne malê pirtûkxaneya wan nîjad û netewan. Rewşeke wiha heta demekê mirov dikare berpêkan bidiyê û rewa bike, lê navê wê yê din bê guman bişaftin e, ango ew kesên ku bi wan zimanan dinivîsin, nivîskarên hêja û bilind in, lê nivîskarên ku ketine ber pêla bişaftinê û pêwîste ew jî vê rastiya xwe bibînin û bi mixabinî bipejirînin.
Li Rojavayê Kurdistanê, her çiqas zimanê Kurdî qedexekirî bû û derfetên nivîs û weşanê tune bûn jî, lê nifşekî rewşenbîran di gel hemû astengiyan û hewlên bişaftin û çewisandinê, her berê xwe dane zimanê Kurdî. Wan nivîskaran guh nedan ka wê kî nivîsên wan bixwîne, yan navê wan dê her bimîne winda. Ev rewş niha jî heme bêje wiha ye.
Serê deh salan e, ew rewşa qedexe û çewisandina li ser ziman û çanda kurdî nemaya, derfeta hemû nivîskar û rewşenbîran çêbûye ku xwendin û nivîsîna bi zimanê Kurdî fêr bibin, ên ku berê jî ziman dizanin êdî dikarin nivîsîna bi zimanê serdestan berdin û bi zimanê xwe binivîsin.
Ev boçûn ne tenê wilo daxwazek yan lavayeke, ev helwesteke têkoşîna li dijî bişaftinê ye, helwesta lixwevegerê ye. Eger wilo nebe nexwe ew nivîskar dipejirîne ku bibe alav û navgîna bişaftinê.
Berî demekê li gundekî kurdan ku xelkên wê Erebî nizanin, komek rewşenbîran li ser navê wî gundê belengaz mihricaneke helbestê lidar xistin, ji 13 helbestvanên Kurd 12`an helbestên xwe bi zimanê Erebî xwendin. Gelo eger ev ne pejirandin û hevkariya bişaftinê be mirov dikare çi navî lê bike.