Zekî Bedran
Dewleta Tirk li Iraqê zêdekirina baregehên xwe û berfirehkirina dagirkeriyê didomîne. Di mehên dawî de rêveberiya Erdogan di navbera Bexda û Hewlêrê re dihat û diçû. Amedekariyên şer dikirin û dihat hêvîkirin ku piştî hilbijartinê êriş bike. Hêzên gerîlla bi baldarî li pêvajoyê temaşe dikirin û hewldanên dewleta Tirk ên li herêmê bi raya giştî re parve dikirin. Dihat zanîn ku PDK jî parçeyek ji vê pêvajoyê bû. Li gel PDK’ê jî artêşa Tirk pêş nediçû. Ji bo vê jî pêwîstî bi hinek hêzên nû û tifaqên nû hebû.
Rêveberiya Erdogan bi alîkariya PDK’ê jî zextên li ser YNK’ê zêde kirin. Sozên cuda cuda dane YNK’ê, dema nebû vê carê jî gef li YNK’ê xwarin û êrişî li hemberî wan pêk anîn. Dewleta Tirk qasî ku karî xwest şer bi hêzên Başûrî re bimeşîne. Hewl da şer veguherîne şerekî navbera Kurdan. Lê ev tam pêk nehat. Ji bo Iraqê jî îqna bike “Projeya Rêya Pêşketinê” jî di nav de, ava Dîcle û Firatê weke çek û sozan bikar anî. Iraqê demeke dirêj li hemberî zextan û sozan li be xwe da. Lê niha tê dîtin ku Iraq ferzkirinên aliyê Tirkan dipejirîne. Hat ragihandin ku wê di 22’ê Nîsanê de Erdogan here Bexdayê û van lihevkirinan îmze bike.
Erdogan bi destpêkirina êrişên li ser Metîna û derdorê wê re çû Iraqê. Pir balkêş e, zagonên dîplomasiyê nayên guhdarkirin, dilnizmî jî tune ye. Dema ku diçî paytexta welatî ji bo lihevkirinê îmze bikî, tu nikarî êriş û dagirkeriyê di nav de bimeşînî. Lê tê zanîn ku Erdogan keyperestek baş e. Madem Iraq razî bûye tevahî zagonan dide aliyekî û berê hespê xwe yê şer da Iraqê.
Pêwîste neyê jibîrkirin ku ev hevpeyman jî ji aliyê DYE yê ve hatiye çêkirin. Erdogan nedikarî vê lihevkirinê bi ked, gef û tawîzên xwe pêk bîne. Iraqê heta niha nepejirand. Lê DYE kete navberê. Êrişên Erdogan ên li ser Iraqê jixwe ji aliyê DYE ve hatibûn erêkirin. PDK xistin nava vê planê. Erdogan îqna kirin ku dê vî şerî qezenç bike. Bi heman şêweyî PDK, malbata Berzanî jî bi vê îqna kirin. Barzaniyan pişta xwe dan ku bi destê dewleta Tirk PKK’ê ji Başûr derbixe. Erdogan hertim got, “PKK ji bo Îran, Iraq û Sûriyê gef e. PKK’ê gelê Kurd birêxistin dike. Li Rojhilata Navîn dibe sedemê bêistixrariyê” û ev li tevahî aliyan ferz kir. Hertim digot, DYE li Sûriyê piştgiriyê dide QSD û YPG’ê û PKK’ê bi çek dike. Zext û bazarî bi DYE yê re dikir û digot têkiliya xwe ya bi YPG’ê re qut bike.
Eger DYE nebûya dewleta Tirk nedikarî êrişî Rojava û Başûr bike. Lihevkirina bi Bexdayê re jî bi xêra DYE yê pêk hat. Pêwîste derdorên welatparêz, şoreşger û demokratîk vê bizanin. Heman demê de piştî binkeftina hilbijartinên 31’ê Adarê Erdogan hîn zêdetir pêwîstî bi şerê bi Kurdan dît. Ji bo ser vê binkeftina xwe bigire û rojevê biguhere çeka herî guncaw nîjadperestî û netewperestî harkirin e. Ji bo vê jî amanca herî guncaw jî Kurd in. Jixwe li Başûr, Rojava û Bakur bi Kurdan re di nava şer de ye. Her ku derfet dibîne li hêzên Rojhilatî jî dide û ji bo hevkariya bi Îranê re hertim di nava hevdîtinan de ye.
Erdogan, ji bo li hemberî PKK û gerîlla tifaqek a cîhanî ava bike hewlek mezin da. Ji Rûsyayê bigire heta Îranê, ji DYE û Ewropayê bigire heta cîhana Ereb bi gelek hêzan re hevdîtin pêk anîn û bazarî kirin. Herî dawî dixwaze ji şerê Filistîn û Îsraîlê sûd werbigire û planên qirkirina Kurdan bigihîne encamê. Dema cîhan bi vê aloziyê re mijûl bû û bala herkesî li ser bû, digot ezê jî Kurdan ji holê rakim. Digot, çawa ku di nava aloziya Şerê Cîhanê yê Yekmîn de min Ermanî tune kirin, di aloziya Şerê Cîhanê Yê Duyemîn de Yahûdî hatin qirkirin, ezê jî Kurdan ji holê rabikin. Ev ne dibetiyên siyasî yan jî nêrîn in. Ev nûjenbûna siyasta înkar, qirkirin û îmhayê ku sed sale dewleta Tirk li ser Kurdan dide meşandin e.
Yek ji lingên êrişên li ser Başûr û Metînayê jî Rojava ye. Rojava teqez amanc e. Jixwe vê bi awayekî vekirî dibêje. Endamên şerê taybet gelê Tirk jehrî dikin û bi şer didin îqnakirin. Dibêje ku li çiyê hezar-du hezar gerîlla heye, lê li Rojava PKK’ê artêşek bi 80 hezar kesî ava kiriye. Bi vî awayî hewl dide mejiyê mirovan bişo û gel bîne wê rewşê ku nefikire. Dibêjin heta mijara Rojava çareser nebe, neyê dagirkirin PKK û pirsgirêka terorê çareser nabe. Pirsgirêka Kurd a dused salî bi PKK’ê û PKK jî di hindirê gotina terorê de tê bicihkirin. Weke ku ji derveyî şer û mirinê çareserî nebin, li gelê Tirkiyê û cîhanê tê ferzkirin.
Ev bi dehan sale ev şer didome. Bû sedemê jiyana bi deh hezaran kes. Bi trilyonan dolar pere hate xerçkirin. Lê hişmendiya xwe dispêre înkar û îmhayê neguherî. Ji bo gelê Kurd û gelên herêmê jî ji bo valaderxistina van planên xeternak ji derveyî berxwedanê tiştek din nemaye.