Sîpan Şînda
Di dîrokê de nijadperestî û oldarî her tim bûne du hîmên girîng yên civakan. Ji aliyekê ve ol û oldarîyê, ji aliyê din ve jî nijad û nijadperestîyê bandor li civakan kirine û hetanî roja me ji dikine. Gelo kê ji wan pitir bandor li ser civakan kiriye? Yan ji kê ji wan di nava civakan de rolekî mezintir lîstiye?
Dema mirov ji roja me berê xwe dide dîrokê û di kûrahiyên wê de diçe, mirov dibîne ku gelek tişt ji aliyê desthilatdaran ve hatine guherandin û li gorî dilê xwe dane nivîsandin. Ji ber wê divê mirov bi awayekî hûr û kûr li ser van mijaran bi ponije da ku mirov rastiyan bibîne. Her çend di bingehê olan de nijadperestî nayête pejirandin û ol di hundurê xwe de nijadperestiyê nabînin jî, lê belê bi taybetî di vê sedsala dawî de nijadperestîyê serî ji oldarîyê standiye û ew di nav lepên xwe de perîşan kiriye. Di vî warî de gelek gotin û gal gal hatine kirin, lê niha ev dabaş û devjenî gelekî kêm bûne; ji ber ku ol û oldarî êdî teslîmî nijad û nijadperestîyê bûne û ketiye di bin fermana wan de. Bi taybetî ji di nav dewletên dibêjine em misilman in de, nijadperestî îro bûye serdest ol xistiye bin fermana xwe de. Nijadperestîyê îro welê li olê kiriye, êdî ew nikare nefesê bistîne. Di qirika olî re girtîye û heta jê tê dişidîne. Dema ol li gorî dilê desthilatdarên nijadperest diaxive û hereket dike, qirika olî berdidine û dibêjine olê cihê te li ser serê me ye. Heke ne li gorî dilê wan biaxive jî, ew dibêjine ev ne ola rastiye û reş dikine.
Jixwe di qada polîtîk de ol hatiye perîşankirin. Ango ol bûye hespê siyasetmedaran; kengê bivên lê siwar dibine, didine li ber şivan û çar gav dibezînine da ku wan zû bigihîne armanca wan. Heke ol vê neke, ew ne avê ne ji alifî didine “hespê xwe” (olî) û wî ji birç û têhna ziwa dikine. Dema oldarek yan ji yekî ji olî fêm bike û ne li gorî dilê desthilatdaran biaxive, wî ji xwe re dikine armanc û êrîşî wî dikine. Heta hewl didine ku wî ji holê rakine. Tiştên ku desthilatdar û nijadperest dikine çiqes xelet bin bila bibin, çiqes li dijî olî bin bila bibin, ji wan re ferq nake. Divê ew ne li gorî olî û oldariya xwe, li gorî berjewendî û nijadperestîya desthilatdaran biaxivin. Ev ji xwe ya desthilatdar dikine ye. Ya ji vê ji xirabtir ji ew e ku, ev kurm ketiye di nava civakan de ji û civak jî êdî li gorî nijad û nijadperestiya xwe oldar in. Nijadperestiyê êdî di nava civakê de ji serî ji oldarîyê standiye û her çend dibêjine em misilman in, yan ji oldar in jî, lê belê nijadperestîya wan ketiye pêşiya oldariya wan û ew dikarine oldarîya xwe ji bo nijadperestîya xwe terk bikine û wê bikine gorî nijadperestîya xwe. Mînak ew naçine mizgeftên ne ji ola wan bin û li pey melayeke ne ji ola xwe nimêj nakine. Ango ew baweriyê ne li xwidayê ku ew li ser sond dixwine tînin, berovajî vê ew baweriyê li nijadperestîya xwe tînine. Mînakeke din, her çend ola wan kuştinê qedexe ji dike, lê belê dema desthilatdariya wan mirovan dikujine keyfa wan tê.
Her çend ev mijarekî dirêje û berfirehe jî, lê belê îro nijadperestî ji bo dewlet û civakan girîngtire ji ola wan û baweriya wan. Ji ber wê îro kes ne li pey ol û oldarîyê ye, êdî herkes li pey berjewendîyên xwe yên netewî ne.