Idrîs Henan
Li her welatekî dunyayê hilbijartin weke girîngtirîn amûra vegotina demokrasiyê ye. Lê mijar ne rêzbûna li ber sindoqan, namzet hilbijartin û encam ragihandin e. Ji xwe ew ji bo lidarxistina hilbijartinan hewce ye, lê têrê nake ku mirov di wateya rasteqîn de wê pêvajoyê weke demokrasî bi nav bike. Ji bo ku azad, paqij û armancên xwe bi cih bîne, pêwîstî bi heyameke berfireh ya nirx, pîvan û çaçoveyeke hiqûqê heye.
Kengê hewcedariyê hilbijartinên demokratîk, armanc û meqsedên wê, pîvanên azadiya hilbijartinên demokratîk û girîngiya paqijmayîna wê hatin fêmkirin, wê çaxê dikare demokratîkbûna wê were nîqaşkirin. Desthilatdariyê gelek hîle û fêlbazî afirandiye ku di bin navê demokrasiyê de meqsed û armancên xwe bi cih bîne.
Ezmûna dîrokî ya çandên demokratîk diyar dike ku ancax di heyama birêveberiyeke demokratîk de, hilbijartinên demokratîk pêk werin. Li cihê ku sazîbûn, rêveberî û têkîliyên bi rêveberiyê re li ser bingeha wekhevî, edaletî û hevjiyana hevbeş nehatibin birêxistinkirin, mirov nikare behsa demokrasî û azadiyê bike. Bi gotinek din; eger ferdên civakê ji şaneya herî biçûk a civakbûyînê, beşdarî prosesa biryardana siyasî nebin û mafê pêşbaziya hêzên siyasî yên rikber neyê misogerkirin û gel weke jêdera birêveberiyê neyê hesibandin, ancax encamên derkevin jî berjewendiya grûpekê, aliyekî taybet, desthilatdarî û komikên nijadperest biparêzin.
Aliyek din jî ew e ku divê têkîliya saziyên birêveberiyê bi gelan re li ser bingeha edalet û wekheviyê be ku hemû pêkhate xwedî heman hiqûq û berpirsiyariyê ne. Ji ber wê jî divê derfetdayîna beşdariya prosesa siyasî bê cudahiyên etnîk, nijad, ziman, ol, rêlo, çîn û statûkparêz bin. Lew re jî pêwîste meqsed ne mekanîka hilbijartinê bi xwe be, divê armanc tekûzkirina birêvberiya gel û parastina nirxên azadî û demokrasiyê be. Tu mafekî desthilatadariyê ya xwedayî ku destwerdana vîna gelan a tayînkirina pêşerojê bike nîne. Ferasetên bi vî rengî, rêya demokrasiyê ya mafê gelan a diyarkirina çarenûsa xwe desteser dikin. Ji ber vê jî, sindoq nikare ferasetên hene mehkûm bike. Li welatên di bin siya desthilatdariyeke faşîzane de ne, sindoq û hilbijartin vediguherin amûrên bingehîn ên tekûzkirina faşîzmê. Bi gotinek din; li cihê lê desthilatdariya faşîst asê mabe, ji bo xwe rewa bike, xwe dispêre mekanîzma hilbijratinan. Li şûna ku bibe amûreke hesabxwestinê, di bin navê demokrasiyê de vediguhere, tajaneke desthilatdariya û li dora stûya civakê digere.
Ger mirov bi çavekî vepirsîner û velêkolîner li Tirkiyaya îro binêre, dê bibîne ku di bin siya serdestiya yek dîktatoriyê de dinale û hemû vîna pirrengiya welat xistiye oxira berjewendiya sîstema faşîst a hovane. Ji ber vê jî civakê tempoya xwe ya şiyînê ji dest daye û demeke dirêj e nifşên welêt firsenda xwe wenda kirine. Lê bi hilbijartinên 31 Adara 2024’an re, tevî hemû hewlên desteseriyê û destwerdanên nava prosesa hilbijartinan, rewşeke nû li Tirkiyê derketiye holê ku hêviyê çareseriyê bi xwe re geş kiriye. Desthilatdariya AKP-MHP, hemû cureyên fêlbazî û hîleyan, sorkirinên nijadî û netewperest li ser bingeha zayendperestî, li dijî demokrasiyê pêk anî. Bi rêbazên dijatiya ji gelê Kurd û hemû gelên dîtir re, hewl da civakê bitirsîne û bixe bin hegemoniya xwe. Lê tevî van hemûyan jî, ev hewldan badilhewa çûn û rejîma AKP-MHP heya radeyek bilind têk çû. Derbeyek giran bû ku rewatiya wê têk bir.
Bê guman gavek pir girîng a demokratîkbûna Tirkiyê û pêkanîna pêdiviyên demokrasî, azadî û veguherînê bû. Vê yekê bi xwe re berpirsiyariyên hêzên demokrasiyê jî girantir kir ku erka bingehîn ew e; bilindkirin û birêxistinkirina têkoşîna li dijî faşîzmê, avakirina Tirkiyeyeke demokratîk li ser bingeha azadiya gelê Kurd. Ango, bi cih anîna berpirsyariyên gerdûnî yên demokrasiyê ji bo geşkirina têkoşîna li dijî sîstemên faşîst û tekûzkirina pêşengiya hêzên demokratîk ji prosesa veguherîner a li Tirkiyê, Kurdistan, herêm û cihanê dest pê kiriye.