Amara Baran/ Qamişlo
Di 6’ê Gulana 1972’an de ji navên herê girîng yên tevgera Çep a Tirkiyê Denîz Gezmîş, Huseyin Înan û Yusuf Aslan hatin darvekirin. Darvekirina hersê navên girîng yên tevgerên Çep di dîroka Tirkiyê de cîhekî girîng digre û pişte wan darvekirinan bangên tolhildanê dest pê kirin.
53 sal berê, di 6ê Gulana 1972an de, Denîz Gezmiş, Yusuf Aslan û Huseyin Inan li Enqerê hatin darvekirin. Doza wan di 16‘ê Tîrmeha 1971‘an de dest pê kiribû. Gezmiş û hevalên wî di 9‘ê Cotmehê de ji ber hinceta binpêkirina madeya 146‘an a Qanûna Cezayê ya Tirkiyê, ku tê de hewldanên “têkbirina pergala Destûrî” hene, bi darvekirinê hatin mehkûmkirin. Li gorî prosedûra qanûnî, divê cezayê darvekirinê ji aliyê Parlamentoyê ve were pejirandin berî ku ji bo pejirandina dawî ji Serokê Komarê re were şandin. Di Adar û Nîsana 1972’an de ceza pêşkêşî Parlamentoyê hat kirin û di her du xwendinan de jî bi piraniya dengan hat pejirandin.
Kurte jiyana Denîz Gezmîş
Denîz Gezmiş di 28’ê Sibata 1947’an de li Navçeya Enqerê Ayaşê ji dayik dibe. Yek ji şoreşgerên Tirkiyeyê bû ku jiyana xwe ji bo doza sosyalîst feda kir. Gezmîş di nav sê birayan de birayê dûyemîn yê malbatê ye. Gezmîş dibistana xwe ya seratayî li navçeya Yildizelî a Sîwasê xwendiye. Paşê dibistana navîn jî li dibistana Selçûkê ku li cihê eyaleta Medreseya Çîfte Mîneralî ya li navenda bajarê Sîwasê bû paşê li dibistana Navîn a Ataturkê xwend. Gezmîş di pêvajoya xwendinê de ramanên çepgir nas dike û beşdarî Partiya Çep a Tirkiyeyê dibe.
Jiyana Denîz Gezmîş ya siyasî
Denîz Gezmîş di salên lîseye de beşdarî çalakiyên şoreşgerî dibe. Cara yekem di 31’ê Tebaxa 1966’an de bi komeke protestoyî ya li dijî Rêveberên Tirk re beşdar dibe. Dema ku xebatkarên paqijiyê yên şaredariya Çorûmê ji Enqerê ber bi Stanbolê ve dimeşiyan çeleng ji abîdeya Taksîmê distandin hatin girtin.
Denîz Gezmîş di sala 1966’an de ket Fakulteya Hiqûqê ya Zanîngeha Stenbolê. Paşê, di 19ê Çileya 1967’an de, di bûyerên li Federasyona Xwendekarên Neteweyî ya Tirkiyeyê de li gel hevalên xwe hate binçavkirin, lê piştî demek kurt hate berdan. Di 22’ê Mijdara 1967’an de, ew dîsa ji ber şewitandina ala Amerîkayê li gel Aşik Îhsanî di Mîtînga Qibrisê ya ku ji hêla rêxistinên xwendekaran ve hatibû organîzekirin de hat girtin.
Di 30’ê Çileya 1968’an de, wî bi hevalên xwe yên li fakulteya hiqûqê re Rêxistina Hiqûqnasên Şoreşger damezrand û yekser piştî wê, di 7’ê Adara 1968’an de, careke din ji ber protestokirina wezîrê dewletê Seyfî Öztürk, ku di civîna giştî ya AIESEC `ê de ku li hola konferansê ya Fakulteya Zanistê ya Zanîngeha Stenbolê dihat lidarxistin, axaftinek dikir, hate girtin. Denîz Gezmiş, ku heta 2`ê Gulana 1968`an di girtîgehê de ma, di doza ku hatibû vekirin de beraet kir.
Wî di 12’ê Hezîrana 1968’an de serkêşiya dagirkirina Zanîngeha Stenbolê kir. Denîz Gezmiş, ku wekî serokê koma bi navê Konseya Dagirkirinê beşdarî civînên li Baltalimaniyê bû, di bidestxistina mafên xwendekaran de pir bi bandor bû. Di 30’ê Tîrmehê de, bi tohmeta protestokirina ketina Flota 6`emîn bo Stenbolê hate girtin.
Gezmiş di sala 1968’an de di dema protestoyên xwendekaran de bi Cîhan Alptekîn, Mustafa Lutfi Kıyıci, Mustafa İlker Gürkan, Cevat Ercişli, Selahattin Okur, Saim Kurul û Erim Süerkan re Yekîtiya Xwendekarên Şoreşger ava kir. Piştre, di 1ê Mijdara 1968`an de, wî “Meşa Mustafa Kemal ji Samsunê ber bi Enqerê” bi beşdariya AÜTB, DÖB û ODTÜÖB, tevî Rêxistina Ciwanên Neteweyî ya Tirkiyeyê, li dar xist. Di xwepêşandanekê de ku ji bo protestokirina hatina balyozê Amerîkî bo Stenbolê di 28’ê Mijdara 1968’an de hatibû organîzekirin, ew hate girtin. Di vê heyamê de, Deniz Gezmiş 2-3 mehan di bin çavan de ma. Ji ber xwepêşandanên xwendekaran ên ku wî di 16’ê Adara 1969’an de li Zanîngeha Stenbolê organîze kiribû, di 19’ê Adarê de hate girtin û heta 3yê Nîsanê di bin çavdêriyê de ma.
Piştre wî serkêşiya xwepêşandanên ku ji hêla xwendekarên Fakulteya Hiqûqê ya Zanîngeha Stenbolê ve hatine organîzekirin, kir. Di pevçûnan de birîndar bû. Piştî amadekirina bernameyekê bi Serokê FKF Yusuf Küpeli re di 1’mîn Kongreya Ciwanên Neteweperest ên Şoreşger de, ku TMGT di 23`ê Hezîrana 1969’an de li wir civiya, ew çû Filistînê ji ber ku fermana girtinê li dijî wî hebû.
6’ê Gulanê de Denîz gezmîş û hevalên wî têne darvekirin
Doza Gezmîş, Huseyin Înan û Yûsûf Aslan di 16 ê Tîrmeha 1971’an de dest pê kir. Gezmîş di 9’ê Cotmehê de ji ber binpêkirina madeya 146’an a Qanûna Cezayê ya Tirkiyê, ku tê de hewldanên “têkbirina pergala Destûrî” hene, bi cezayê darvekirinê hat mehkûmkirin. Li gorî prosedûra qanûnî, divê cezayê darvekirinê ji aliyê Parlamentoyê ve were pejirandin berî ku ji bo pejirandina dawî ji Serokê Komarê re were şandin. Di Adar û Nîsana 1972`an de, ceza li Parlamentoyê hat danîn û di her du xwendinan de jî bi piraniya dengan hat pejirandin. Di 4’ê Gulanê de, Serokkomar Cevdet Sunay, piştî şêwirîna fermî bi Wezîrê Dadê û Serokwezîr Nîhat Erîm re, red kir ku Gezmîş efû bike. Di 6’ê Gulana 1972an de li Girtîgeha Navendî ya Enqerê ligel Huseyin Inan û Yusuf Aslan bi darvekirinê hat îdamkirin.
Nameya Denîz Gezmîş
Gezmîş berya ku were darvekirin nameyek ji bavê xwe re dinivîse û di nameye de wiha dibje, “Heta ku name gihîşt te, ez ji te veqetiyam. Ez dizanim her çend ez ji te re bêjim xemgîn nebe jî, tu dîsa jî xemgînî. Lê ez dixwazim hûn bi wêrekî li hember vê rewşê bisekinin. Mirov ji dayik dibin, mezin dibin, dijîn û dimirin. Tiştê girîng ne ew e ku hûn dirêj bijîn, lê ew e ku hûn di dema jiyanê de bêtir tiştan bikin. Ji ber vê sedemê, ez zû çûnê normal dibînim û ji bilî vê, hevalên min ên ku beriya min çûne, li hember mirinê qet dudilî nekirin. Tu dikarî piştrast bî ku ez jî dudilî nabim. Kurê te li hember mirinê ne bêçare û ne jî bêçare ye. Ew bi zanebûn ket vê rêyê û dizanibû ku ev dê dawiya wî be. Me ramanên cuda hene, lê ez bawer im hûn ê min fêm bikin. Ez bawer dikim ku ne tenê hûn, lê gelên Kurd û Tirk ên li Tirkiyeyê dijîn jî wê fêm bikin. Min talîmatên pêwîst ji bo merasîma cenazeyê xwe dan parêzerên xwe. Ez ê agahdar bidim dozger jî. Ez dixwazim li kêleka hevalê xwe li Enqera ku di sala 1969an de li Taylan Ozgur hewl nedin ku cenazeyê min bibin Stanbolê. Ew li ser te ye ku tu diya min teselî bikî. Ez pirtûkên xwe dihêlim ji birayê xwe yê biçûk re. Şîretên taybet bidin wî, ez dixwazim ew bibe zanyar. Bila bi zanistê re mijûl bibe û ji bîr neke ku mijûlbûna bi zanistê re bi awayekî jî xizmetek ji bo mirovahiyê ye. Ew dibêje ku ew ji bo tiştê ku di kêliya dawî de kiriye, qet poşman jî nabe; Ez we, dayika min, birayê min ê mezin û xwişka min, bi hemû agirê şoreşgeriya xwe hembêz dikim.”
