Sînan Cûdî
Dîrok şahidiya kêm kêliyan dike ku çarenûsa gelan diguherîne. Gelê Kurd bi sedsalan e ji mafê çarenûsî bêpar maye. Ji bo bi dest xistina çarenûsa xwe Kurdan gelek têkoşîyan, serî hildan, li ber xwe dan û ji bo pêşvebirina nasnameya xwe bedel dan. Lêbelê, piraniya van têkoşînan an hatin tepeserkirin an jî ji ber nikarîbûn bibin Kurdistanî, bi sînor man. Ev rewş ne tenê ji ber sînorên fizîkî, lê di heman demê de ji ber perçebûna îdeolojîk û siyasî jî bû.
Ji ber ku parçebûn ne tenê erdnîgarî ye û ev parçebûn, gel, di warê rewşenbîrî, çandî û siyasî de bêparastin hişt.
Tevgerên Kurd, ku di bin zexta dewletên cuda yên li her beşê de pêş ketin, xwe ji îhtîmala avakirina pêşerojek hevdem bi gelê xwe re bi tevahî dûr xistine. Lê belê, hişmendiya neteweyî hewce dike ku parçeyan nas bike, ezmûna berxwedanê ya her yekê veguherîne tecrubeyek hevpar û gel bi yek hişek dîrokî bîne cem hev. Îro, eger Kurd amadekariyê dikin ku bi nasnameya xwe, bi zimanê xwe û bi sîstema xwe ji nû ve derkevin ser dika dîrokê, avakirina vê yekîtîyê pir girîng e.
Di nîvê şerê navxweyî yê Sûriyeyê yê sala 2012’an de, gelê Kurd rêya xwe ava kir. Ne teslîmî avahiya zordar a rejîma Esed û ne jî teslîmî avahiyên radîkal ên olî bû. Di dewsa vê dubendiyê de bi stratejiya Rêya Sêyemîn rêya xwe pêş xist. Rêya xwe bi xwe neqişand. Ev arastekirin, ku li ser paradîgmaya Neteweya Demokratîk a Rêber Apo hatiye avakirin, ne tenê leşkerî ye; şoreşek civakî, siyasî û çandî jî afirand. Ev sîstema ku balê dikişand ser azadiya jinan, bi rêya meclîsên gel demokrasiya rasterast ava dikir û bêyî ku cudahiya etnîsîteyê hebe, ji bo hemû gelan qadên jiyanê vedikir, ne tenê ji bo Kurdan, lê di heman demê de ji bo Ereb, Asûrî, Tirkmen û hemû gelên herêmê jî bû îfadeya modêlek jiyanek nû.
Gelê Kurd, ku bi modêla xwerêveberiyê hem parastina leşkerî û hem jî rêxistina civakî di destê xwe de digirt, ne tenê li ber xwe da; di heman demê de sîstemê xwe ya demokratîk ava kir. Ji ber vê yekê konferansa neteweyî ya ku dê di 18’ê Nîsanê de were lidarxistin, ne civîneke siyasî ya asayî ye; Ew bersiveke kolektîf e ji bo tenêtiya sedsalî ya gelê Kurd. Ev konferans cara yekem Kurdan li ser axa Rojava tîne cem hev û îradeya wan a ji bo afirandina stratejiyeke neteweyî nîşan dide.
Serkeftina konferansê ne tenê dê destkeftiyên li Rojava nîşan bide. Ew xwedî hêz e ku bandorê li ser çarenûsa gelê Kurd li çar parçeyan jî bike. Ji ber ku tenê bi hişek hevpar û stratejiyeke kolektîf dikarin astengîyan derbas bikin. Ji vê wateyê ve, Rojava ne tenê mînakek e, lê di heman demê de navendek e jî. Biryarên ku di konferansê de werin girtin, dikarin tevahiya erdnîgariya Kurdan de bibe mînak. Ji têkiliyên dîplomatîk bigire heta stratejiyên ewlehiyê, ji polîtîkayên perwerdehiyê bigire heta hilberîna çandî, dikare pêşengtîyê bike. Di heman demê de, ew dikare bingehek stratejîk ji bo polîtîkayên hevpeymaniya nû bi gelên Ereb, civakên Xiristiyan-Suryanî yên li herêmê, Tirkmenan û hêzên pêşverû re jî ava bike.
Yekîtîya ku ji vê konferansê derkeve holê ne tenê dikare rêberiya gelê Kurd, lê di heman demê de rêberiya gelên din ên herêmê jî bike. Ji ber ku modêlek xwerêveberiyê ji bo Kurdan li ser bingeha yekîtiya demokratîk, dê cesaretê bide hemû gelên herêmê ku bi nasnameyên xwe bijîn û beşdarî rêveberiyê bibin. Eger pêşeroja Rojhilata Navîn li ser bingeha tifaqa gelan be, bingeha vê tifaqê dê di bin serokatiya Kurdan de lê bi beşdariya gelan were avakirin. Ji ber vê yekê, yekîtiya neteweyî ne tenê ji bo pêşeroja Kurdan, lê di heman demê de ji bo aştî û ji nû ve avakirina Rojhilata Navîn jî diyarker e.
Di vê nuqteyê de, berpirsiyariya ku dikeve ser milê her takekesê Kurd pir girîng e. Yekîtiya neteweyî tenê bi beşdarbûna pêkhateyên siyasî pêk nayê. Divê gel xwe wekî beşek ji vê yekîtîyê bibîne û tevlî pêvajoyê bibe. Tekezîya Rêber Abdullah Ocalan a ku dibêje “Divê her Kurdek kesayetek siyasî be” ne tenê asta hişyariya gel ji bo têkoşîna rêxistinkirî nîşan dide, lê di heman demê de şiyana wan a girtina berpirsiyariyê û pêşxistina înîsiyatîfê di mijarên neteweyî de jî nîşan dide. Îro, ev bangewazî ji her demê bêtir girîng e.
Ew ne girîng e ku kî li ku dijî, lê ew e ku ew çawa di vê pêvajoyê de beşdar dibin. Ciwanekî Kurd ê li Ewropayê dijî dikare bi beşdarbûna nîqaşên li ser medyaya civakî vê pêvajoyê hembêz bike. Perwerdekareke jin li Başur dikare bi belavkirina perwerdehiya bi zimanê dayikê xizmeta yekîtîyê bike. Li Bakur, hunermendek dikare bi berhemên ku bîra gel zindî dihêle, beşdar bibe. Li Rojava, xwendekarek dikare roleke çalak di meclîsên gel de bigire. Yekîtî bi biryarên ku li jor têne girtin nayê avakirin; bi hembêzkirina li bingehê radibe.
Kurd di serdema herî krîtîk a dîrokê de ne. Ev gava ku di 18’ê Nîsanê de were avêtin, ne tenê çarenûsa îro, lê di heman demê de ya dehsalên pêşerojê jî wê diyar bike. Ev kombûn, xwedî wê hêzê ye ku çarenûsa me diyar bike. Kurd cara yekem e di rewşek ewqas bihêz de ne; Sîstema xwe ava kiriye, gel aniye cem hev û bûye aktorek ku bandorê li polîtîkayên hêzên herêmî dike. Rêya mayîndekirina vê helwestê bi yekîtiya neteweyî ye. Ji ber ku tenê dema ku em yek bibin, dikarin ziman, çand û rêveberîyê xwe jî bibin pêşerojê û azadî tenê dema ku em bi hev re ava bikin dibe rastî.
