Birûc Resûl/Qamişlo
Wekî tevahiya şaredariyên herêma Bakur û Rojhilatê Sûrî, Şaredariyên gel yên Dêrik, Girkê Legê, Çelaxa, Tilberak, Hol, Erîşa û Dirbêsiyê tevî zehmetiyan jî ji bo xizmeta civakê gelek kar û xebat dan meşandin.
Li Rojavayê Kurdistanê piştî ku di 19’ê Tîrmehê de gel rêveberiyên bajaran bidest xistin û dest bi avakirina sîstema xweseriya demokratîk kir, xebatên şaredartiya gel ku yek ji lingên esasî yên vê sîstemê ne jî, roj bi roj berfirehtir bûn. Şaredariyên gel ji bo rêvebirin û pêşkêşkirina xizmetguzariyên cîhêreng ji bo civakê, xebatan rojane yên girîng dan meşandin.
Şaredariya bajarê Dêrikê
Şaredariya bajarê Dêrikê di nava vê salê de girîngî dide mijarên peydakirina avê ji welatiyan re. Li ser vê bingihê 24 bîrên avê hene û tên şopandin, her wiha beşek mezin ji van bîran jî li ser jeneretorên mazotê tên bikaranîn û av li bajêr tê belavkirin. Di heman demê de beşê ekolojîk yê girêdayî şaredariyê bi berpisiyariya paqijkirina bajar û parastina bexçeyan, gulîstanan û hemû tiştên ku bi keskahiyê ve û xwezayê ve girêdayê ne, mijûl dibe. Her wiha nêzî 17 bexçe li bajarê Dêrikê hene û hin ji van bexçeyan hatina istismarkirin û heya astekê baş tên şopandin. Di heman demê de komên baqijiyê jî hene ku rojê 35 Ton gemar komdikin û derdixin derveyî bajêr, erebeyên paqijiyê jî her 2 rojan di nava taxan de û bi awayekî plankirî tevdigerin. Beşê kanalên avqirêjî jî hene, pirsgirêkên ku ji aliyê kanalên avqirêjî derdikevin, tê çareserkirin da ku bajar paqij bimîne û nexweşiyên xerab belav nebin.
Pirojeyên ku hatine pêk anîn
Di vê salê de 3 pirojeyên sereke hebûn, mesrefa wê bi giştî 90 hezar dolarê Emerîkî bû. Her wiha girîngî hat dayîn li ser beşê avê, û 7 bîr li ser xeta taybet hat kolandin , beriya niha jî 6 bîr hebûn, bi giştî hijmara wan bû 13 bîr.
Pirojeya din jî ew bû ku beqayê li ser riyên xerab hatin rastkirin û bi taybet li taxa şehîd Xebat, her wiha mesrefa wê jî gihîşte 28 hezar dolar û piroje hat bi dawîkirin.
Pirojeyek li ser piya rê ku ji kevana Dêrikê heya 400 Metire hat çêkirin, ew jî nêzî 5 hezar dolar mesref li ser hat kirin. Her wiha çêkirina piya rê ya ku ji destpêka bajarê Dêrikê hat çêkirin, hin cihên xerabe hebûn û hatibûn şikestin, ji ber vê jî ji kevana ketina bajarê Dêrikê heya 400 Metire hat çêkirin.
Pirojeya qada Newrozê jî 9 hektar bûn, ji wan 3 hektar derdora wê hatin têlkirin û nêzî hezar darî lê hatin çandin, her wiha 6 hektar jî li aliyê rawestgiha erebeyan hat çêkirin , her wiha hazirtiyê qada Newrozê bi giştê hat amadekirin û cihên xerabe jî hatin çêkirin û rast kirin, ev jî nêzê 200 hezar dolar mesref lê çû.
Pirojeyên karê gelêrî hatin kirin û heya niha jî berdewame, karê gelêrî ew e ku şaredariya bajarê Dêrikê û gelê wê bi hevre pê radibin, ji wan piroje jî ev in ku hevserokê komînê daxwaze gelê taxên xwe bi awayekî fermî radestî şarederiyê dikin. Bi vê awayî kar tê meşandin û pirsgirêk tên çareserkirn.
Pirojeyên 2024`an
Pirojeya ku îsal wê bikeve plansaziya şaredariya bajarê Dêrikê de nêzî 100 hezar dolare, yek ji van pirojan jî ku 50 hezar dolar li ser mijarên avê û çareserkirina wê here.
Pirojeyên jeneretoran jî di nava plansaziyê de ye ku 4 jeneretor wê werin anîn ji bo bîrên avê.
Pirojeyên xetên kenalên avqirêjiyê û kenalên baranê, wê li bajarê Dêrikê werin çareserkirin û mesrefa wê jî nêzî 30 hezar dolar e.
Pirojeya kevirên şekistî wê were detpêkirin, rêyên ku beqaye lê hatina rastkirin wê kevirên şikestî jî lê werin rastkirin.
Astengî
Zehmetiya herî sereke ew e ku şaredariya bajarê Dêrikê di milê madî de kêm e, gelek piroje hene, lê ji ber derfetên kêm ew piroje hatina rawistandin. Her wiha ya din jî ji aliyê hişmendiyê de û alîkariya gel zehmetî tê dîtin ku bi şaredariyê re nabin alî kar; wekî ji aliyê paqijiyê de û zêde bi kar anîne avê û hwd…, ji ber vê yekê pêwîste gel bibe alî kar û destek bide şaredariya xwe, di heman demê de xedî li paqijî û parastina bajarê xwe derkevin.
Xebatên Şaredariya Girkê Legê yên hatine pêkanîn:
-Riya gundê Im Xeyt 2 hezar û 200 Meter hat zifitkirin.
-Riya Aliya ku ji destpêka bajarê Girkê Legê heya hezar û 500 meter hat ziftkirin.
-Bîra 17`an li taxa şehîd Lewend hat kolandin.
-Pisgirêkên kenalên avqirêjî li bajarê Girkê Legê piranî hat çareserkirin.
-Kolana komîna şehîd Qehreman ku ji pirojeyên gel bûn, daxwaz hat kirin ku ji bo rastkirina rê, her wiha ew jî ji sedî 30 kevirên şikestî nêzî hezar û 300 dolar mesrûf lê çû. hat belavkirin.
Pirojeyên 2024`an
-Ji bo pêrozbahiya Newrozê xemlandin hat çêkirin, di heman demê de şahî hatin li darxistin bi rêveberina şaredariya Girkê Legê re.
-Li qada şehîd Xebat wekî rawistgehekê ji bo germahiya havînî û di zivistanê de jî ji bo baranê hat çêkirin.
-Her wiha riya diçe qada şahiya Newrozê piştî 4`ê Nîsanê li ser tê karkirin, da ku sala bê gel astengî nekişînin, bi sedema baranê gelek zehmetî hat kişandin, gel nikarîbû bi rehetî derbasî qada şahiya Newrozê bibe.
Pirojeyê şaredariya Çelaxa yên ku hatine pêkanîn
-Resîfên li kolana giştî ya navçeya Çelaxa nêzî 2`Km hat çêkirin, nêzî 55 hezar dolar mesrûf lê hat kirin. Di heman demê de pirsgirêkên kanalên avqirêjiyê jî, ji sedî 90 ve hat çareserkirn.
-Ziftkirina kolanên Navçeya Çelaxa nêzî 935 Metre bû, her wiha rêya Kêşikê jî hat zifitkirin.
-Bi hevkariya şaredarî û TEV_DEM ya navçeya Çelaxa ku kolan werin ronîkirin, li ser vê esasê ev piroje hat pêkanîn.
-Pirojeya hazirkirina bexçeyek li navçeya Çelaxa ku welatî bi awayekî erînî nêz dibin.
-Pirojeyên xetasên avê, ji bo hin bîran xetas pêwîst bû, ji ber vê yekê şaredariya Çelaxa 5 xetas nêzî 8 hezar dolar hatin peydekirin, her wiha ev xetas jî, ji bo navçeye Çelaxa û gundewarên wîne.
-Pirojeyên kenalên avqirêjiyê ku heya astekî baş hat çareserkirin, her wiha ew jî bi daxwaziya komînan û li ser vê bingihê dihat çareserkirin.
Pirojeyên Şaredariya bajarê Derbêsiyê ku 2024`an de hatin pêkanîn
Hin pirojeyên ku di plana şaredariya bajarê Dirbêsiyê de hebûn yên sala 2023`an bû, ji ber vê yekê di sala 2024`an hatin pêkanîn û kete piratîkê de, ew piroje jî hemî istismarî bûn.
-Li taxa komîna şehîd Mizgîn kevirên şekestî hat rastkirin. Her wiha çêkirin û boyekirine çerxriyên bajarê Derbêsiyê, di heman demê de bi boneya roja jinê ya cîhanî 8`ê Adarê taybet çerxereya şehîd Arîn Mîrkan bi temamî hate nûkirin û qedandin.
-Roja 15`ê Sibatê, a Komploye li ser Rêber Abdullah Ocalan nêzî hezar dar hat çandin , her wiha bi boneya roja jinan a cîhanî 8`ê Adarê komxebat hatin li darxistin, di heman wextî de ziyartên komînan û dibistanan hatin çêkirin û wekî diyarî dar ji wan re hatin pelav kirin, da ku çanda xweza û parastina wê were zêdekirin. -Di heman demê de bajarê Derbêsiyê hat xemlandin bi wêneyên Rêber Abdullah Ocalan û alên kes û sor û zer bi hatina cejina Newrozê 21`ê Adarê û qada Newrozê jî bi temamî hat xemlandin.
-Di kar û xebatên şaredariya Derbêsiyê de yên rojane, bajar bi temamî tê baqijkirin, her wiha ku pirsgirêkên kenalên avqirêjiyê derdikevin, ew jî tên çareserkirin.
-Di hindirê bexçeya giştî de 750 darên serû yên sinober hatin çandin. Her wiha di bexçeya giştî de kar û piroje berdewamin, ji bo ku di dema pêş de bingeheke wê hebe.
-Dema ku dewleta Tirk a dagirker êrişên xwe li ser herêma Bakur û Rojhihatê Suriyê kir û pênesaziyên herêmê kir armanc, her wiha bû sedem ku av û elektirîk li ser herêmê were qut kirin, li ser vê esasê şaredariya bajarê Derbêsiyê hemleya av belavkirinê destpêkir ku gel zehmetiyan nekişîne.
Pirojeyê şaredariya Til Birak yên ku pêk hatina
Li şaredariya navçeya Til Birak ya navendî sê şaredariyan di nava xwe de dihewîne li gundan, şaredariya Sifêhan, Himêdiyê û Sibêxir.
Pirojeyên ku dest pê hatin kirin li şaredariya til birak yek jê ji ber qutbûna kehrebê li ser îstasiyona avê, enerjiyên Rokê li gundan hatin danîn ji bo ku av were peydakirin.
Sê beşên şaredariyê hene yek jê beşa paqijiyê ye ev jî ji endaman û terektoran pêk tê her wiha jî ji bo paqijkirina riyên sereke erkdarin. Hijmara bîrên avê yên ku bi enerjiya rojê re girêdayî ne 13 bîr in. Ya dudoyan ji ev şaredariyê saziya avê ye, ev sazî erkê wê ye ku li ser kar û xebatên li ser avê tê meşandin bisekine, her wiha di vê navçeyê de îstasyona xizan a ku 9 bîran di nava xwe de dihewîne û navçeyê ji avê têr dike. Beşa sêyem jî ji vê beşê, beşa îkolojî ye, ev jî li ser xwezaya navçeyê çandin û çandina dar û şînatiya erkdare. Her wiha ev şaredarî ji bo gundên ku av li ser wan hatiye qut kirin di riya sehrîcan re avê ji wan re tê pêydekirin.
Di vê şaredariyê de 28 piroje di sala 2023’an hatin destpêkirin. Ev piroje jî cur be cur bûn ji wan 26 piroje hatin qedadin.
Di sala 2024’an de jî gelek pirojeyên istismarî û xedemî dan pêşiya xwe, ew jî 13 piroje ne lê niha jî dest bi wan ne hatiye kirin ji ber li benda biryara maliya giştî ne.
Zehmetiya ku şaredariya navçeyê dikşîne eve ku nêzî 400 gund bi nafçeya Til Birak ve girêdayî ne lê riyên gihiştina ji bo van rêyan pir zehmete ev jî ji sedema ku alavên mezin ku têrê bikin tuneye heya niha jî ev pirsgirêk hene.
Ev şaredarî bi hin pirojeyên biçûk wek çandina daran li hin parkan û li bazara navçeyê jî resif hatin çêkirin.
Zehmetî jî ewin ji vê şaredariyê re ku gelek piroje hene imkanên madî jê re dive ji bona wî jî şaredarî nikare pê rabe, ya herî zehmet jê ji bo navçeyê kenalên avqirêjiyê ku di demsala zivistanê de di barandina baranê de av disekine û şaredarî jî zehmetiyê ji vî aliyê de de dikşîne.