Zana Roj/ Şehba
Hêzên hegemonîk ji bo berjewndiyên xwe siyasetên qirkirinê li ser gelên Rojhilata Navîn didin meşandin. Dewleat Tirk jî di pêkanîna van siyasetan de xwedî roleke sereke ye. Endamê Meclîsa Giştî ya PYD’ê Esaed Menan anî ziman ku hilbijartinên herêmî planên Erdogan têk bir.
Li seranserî Rojhilata Navîn şer, qeyran û guhartinên mezin pêk tên. Di nava van geşedanan , di kûrkirina kirîz û şerên Rojhilata Navîn de jî rola Erdogan sereke ye.
Têkildarî giştî siyaset û kirîzên li Rojhilata Navîn, bi taybet şerê Îsraîl û Hemasê her wiha hilbijartinên herêmî yên Tirkiyê û Bakurê Kurdistanê, endamê Meclisa Gîştî ya Partiya Yekîtiya Demokrat (PYD) ê Eseed Menan ji rojnameya me re axivî.
-Hûn nêzîkatiyên Erdogan ji doza filestînê re çawa dinirxînin? Di şerê Îsrayîl û Hemasê de Tirkiyê çi rol lîst?
Têkiliya di navbera Tirkiyê û Îsrayîlê de têkiliyên dîrokî ne, ji dema Cihû û Osmaniyan ve dikişe. Di gelek deman de Cihuyan bandora xwe li ser biryarên Osmaniyan dikirin. Ev rewş heyanî avakirina komara Tirkiyê dirêj kir, di sala 1923 an dema Mustafa Kemal Komara Tirkiyê avakir, cihûyan rola xwe ya girîng heyanî wê demê parast û bandora xwe li ser komara nû jî hebû. Li ser vî esasî dema dewleta Îsrayîlê di 1948’an de hatiye avakirin yekemîn dewleta Îslamî ku destek da Îsrayîlê; Turkiye bû.
Di serdema AKP’ê de û erkdarkirina Erdogan di wê pêvajoyê de ne ji rêzê bû. Erdogan weke şagirtekî hat mezinkirin û rê li pêşiya Erdogan hat vekirin. Bi kurtasî em dikarin bêjin erkdarkirina Erdogan bi destê serdestan hat kirin û bi avakirina AKP’ê ya ku weke partiyekî îslamî dihat dîtin, ji bo rola hemû partiyên din di Tirkiriyê tune bike û doza herî dilsoz ya îslamî di wê demê de jî bêguman doza Filistînê bû. Û bi demê re Erdogan xwe weke piştgir û destekdanê yekemîn ji doza Filistînê re da xuyakirin. Li ser wê esasî dest bi avakirina partiyên îslamî di Rojhilata Navîn de kir. Bê guman armanca serdestiyê û ya Erdogan çi bû, nûjenkirina Împaratoriya Osman bû. Ji kevin de û heyanî niha Tirkiyê di doza Filistînê û Îsrayîlê de li ser du şaxan dilîze. Di aliyekî de destek dide doza Filistînê û di vê şerê herî dawî de xwe dijberê herî sereke li hember Îsraylê dide nîşandan. Him jî têkiliyên xwe yên bazirganî û hwd bi Îsrayîlê re nedane rawestandin û parastina têkiliyên kevin dike. her wiha divê em ji bîr nekin ku Hemas bi destê Îsrayîlê hat avekirin, ji bo ku Îsrayîl Yasêr Arafat û siyaseta wî ya avakirina dewletek Filistînî birûxîne… Hemas avakir.
Ji pênc mehan ve şerê Hemas û Îsrayîlê tê domandin. Di wê şerî de bi hezaran gelê Filistînê koçber, winda û şehîd ketin. Soza ku Erdogan ji bo doza Filistînê jî dida yek jî pêk neanîn. Di vî şerî de tenê li pey parastina berjewendiyên xwe ketiye.
-Ji giştî şerên ku li cîhanê diqewimin, Tirkiyê bi tevlîbûna xwe ji van şeran re sûdekî cawa werdigre?
Tirkiyê di bin hişmendiya zindîkirina serweriya Osmaniyan de. ji xwe re heq û rewa dibîne ku mudexeleyî hemû Rojhilata Navîn û qismek ji Ewropayê bike. li ser esasê pêkanîna Mîsaqa Milî destwerdanê li Sûriyê, Bakurê Îraqê, Rojava û Başûrê Kurdistanê dike û dibêje ev erdên mine divê ez vegerînim. Di vê dawiyê de modexeleya Lîbiya jî dike her wiha li Efrîqiya yê, di şerê Okrayîna û Rûsiya de jî rûxmî dostaniya wî bi Rûsiya yê re lê di binî de piştgiriya Okrayîna dike û balafirên bê pîlot ji wan re rêdike. Bi van mudexeleyan dixwaze xwe weke hêzeke sereke bide nîşandan.
Bê guman encama meşandina van siyasetan bi encamên neyînî li Erdogan vegeriyan. Ew jî di derketina encamên hilbijartinên li Tirkiyê hat tekez kirin.
-Giştî geşedanên siyasî yên li cîhanê tên qewmandin, çiqas li ser herêmêm Bakur û Rojhilatê Sûriyê bandor dikin?
Di sedsala 21 mîn de hemû cîhan weke gundekî bûye. Destkeftiyên ku gelê Kurd di Şoreşa Rojavayê Kurdistanê de bi destxistine û çawa ku gelê Kurd di aloziya Sûriyê de xeta xwe ya serbixwe girt û xwe ji cîhanê re îsbat kir. li ser paradîgmeya Netewa Demokratîk Rêveberiya Xweser li Bakur û Rojhilatê sûriyê hatiye avakirin û Kurd hemû netew, gel û pêkhateyan di nava xwe de dihewînin. Ev pêşketin li pêşiya çavên cîhanê hatine kirin û tavahî hêzên navnetewî û gilobal di wê zanebûnê de ne. aloziya sûriyê her ku tê dirêjkirin û xaka Sûriyê bi temamî hatiye perçekirin. Cîhan di wê zanebûnê de ye ku tu çareserî ji bo aloziya Sûriyê û gelê Sûriyê nîne ji bilî Pirojeya Netewa Demokratîk.
Ji ber vê em cihê xwe di hemû guhartin û veguhartinên di cîhanê de tên rûdan digrin û bandore li me jî dike. Emerîka ji bo tunekirina DAÎŞ ê yekgirtinek ku nêzî 80 dewletî pêk dihat avakir û me jî cihê xwe tê de girt. Ji wan 80 dewlet û hêzên cîhanî tenê QSD ê li hemer DAÎŞ şer kir. ji ber vê jî bandora me li ser tavahî cîhanê heye û tu kes nikare me tune bihesibîne.
Em jî hemû siyaset û guhartinên ku di cîhanê de tên kirin baş dixwînin û li ser wê esasî nêz dibin. Têkiliyên me wê bi hemû aliyan re hebin weke (Amerîka, Rûsiya, Îran û rêjîma Şamê) ji ber em xwedî piroje ne û ji bo qebûlkirina vê pirojeyên emê siyasetê bidin meşandin.
-Hûn ilbijartinên herêmî li Tirkiyeyê û Bakurê Kurdistanê çawa dinirxînin?
Belê; em beriya her tiştî serkeftina DEM Partiyê li Bakurê Kurdistanê li tevahî gelê Kurd û yên azadîxwaz pîroz dikin. tevî ku ji salên 90 î ve gelê Kurd partiyên xwe li Tirkiyê û Bakurê Kurdistanê dane avakirin û tevlî hilbijartinan dibin, lê ev cara yekemîn e ku bi vê hejmarê û heyecanê gel tevlî dengdayînê dibe û bi ser dikevin. Li hin cihan cara yekemîn e partiyên Kurd tê de bi ser dikeve. Serkeftina DEM Partiyê serkeftina me hemû Kurdan e. bê guman ji bo li pêşîgirtina îradeya gelê Kurd Faşzma Tirkiyê hovîtiya xwe da meşandin, lê vê carê tu encam bidest nexist.
Bê guman di encama siyasetên ku Erdoxan di salên dirêj de dida meşandin û bandora wê li ser gelê Tirkiyê her wiha têkçûna aboriya wê di salên dawiyê de, hêşt ku AKP ê ne tenê di Kurdistanê de lê di giştî Tirkiyê de bi bin bikeve. AKP ê wê bi vî awayî wê nikaribe desthilatdariya xwe berdewam bike, ji ber bi van binketinan wê di hilbijartinên Serokkomarê de jî bi ser nekeve. Bi vê yekê guhartinên wê bêne çêkirin wê bandora xwe li ser tavahî Kurdistanê û Sûriyê bike.