Hemû gel ji bona parastina nirxên xwe yên çandê di nav jiyana dîrokê de biparêze, ta ku hebûnê bidomîne û nasnameya xwe ya azad bidest bixe têdikoşe.
Ev têkoşîna ji heman gelên din wêde tir, pê diviya gelê kurd pê heye.
Civaka ku hebûna we hatibe înkarkirin,nasnameya wê neyê nasîn. Civaka ku zimanê wê hatibe qedexekirin,hunera wê-mûzîka wê hatibe dizîn û berevajî kirin; ji hemî kes û civakan bêhtir, pêwîste ku parastina çand û hunera xwe bike.
Di vê pêvajoya ku niha gelê Kurdistan dijî û têre derbas dibe, di seride dewleta tirk û dewletên dagirker li dijî daxwaza jiyan û nasnameyeke azad bi hemî êrîş, şêwe yên xwe yên hovane gelê me mecbûrî koçberiyê dike, ji cih û warên wan yên jiyanê qut dike, di qirkirinê re derbas dike, armanç û daxwaza wan ewe ku gelê kurd ji hebûna wî ya çandî tune bike.
Dinava vê sed sala dawî de pir caran li Kurdistan komkujî pêk anîne. Di encama her komkujiyekê de ji kokêve rêxistinbûyîna wî hatiye belav kirin û civaka wî perçekirine. Her wiha xwestine bi polîtikayên asîmilasyonê gelê me bikin biyaniyê çand û hunera xwe a xweser.
Gelê kurd di vî 40 salên dawî de li dijî qirkirina çandê bi berxwedana parastina hebûna xwere gelek nirx yên destkeftî bi dest xistine û ji mirovatiya pêşketîre da zanîn ku wê mîna gelên din wê gelê kurd ti caran ji dîrokê ranebe û neyê wendakirin.Li hêleke dinê ve ji ber ku çanda gelê kurd a resen çavkaniyên xwe ji civakbûnê û koka çanda xwe ya kevnar wergirtiye, dagirkeran bi polîtikayên asîmilasyonê,Qirkirin û zordarî nedikarîbûn gelê kurd tune bike. Ji ber ku civaka kurd yekem xwedî taybetmendî yên avakerê çanda komînal bû ji kokaka xwe ne hatiye hilkirin. û her demê di nava parastin û berxwedanê de bûye.Tevî hemî asîmiliyason û qedexekirina li ser civaka gelê kurde hatine, lê bi saya wê çanada berxwedêr di qadên wek huner , govendên gelêrî,dengbêjî û mûzîka kurdî, li ser zar û zimanan û nivîs bi nivîs hetanê vê roja ku em tê dene anîne.
Pêwiste hemû kurdên hestiyar û bi rêxistin buyî li her dera jiyanê ji bo pêşde xistin, jînkirin û parastina çanda komînal,têbikoşe.Bê guman ev erka yekem erka hunermend û rewşenbirên kurdin jî.
Di encama xebatên rêxistinkirî dikarin evan nirx û berhemên ku têne bi dest xistin da ku ji civak û mirovahiyê re bêne pêşkêş kirin. Her yek ji me vê weke erkekî dîrokî bizane hingî dikarin şoreşa çandê bi serbixin.
Îro gelê kurd ji pêşxistina şoreşa netewa demokratîk, Jê hêz û kelecaneke mezin werdigrin. Di vê pêvajoya dîrokîde li şûna bê dengî û temaşekirinê, pêwîste xwedî helwest liv û tevgerbin, û asta xebatên bi nirx bingeh bi girin û bi pêşde bixin.Bi va baweriya ji gelê rojhilata navînre dikarin bibin çavkaniya ronesansa çanda komînal..Di vê naberê da stêrkekedin jinav me koca xwe barkir.. Dengbêja navdar a Kurd Gazin (Raziye Kizil)20.08.2018 an de ji ber krîza dil di 57 saliya xwe de li Wanê koça dawî kir Raziye Kizil ku di nav gel de wek “Dengêbêj Gazin” dihate naskirin, sala 1959ê li navçeya Tetwan a Bêdlîsê ji dayîk bû. Wê ji zaroktiya xwe ve dest bi gotina kilaman kir. Dengbêj Gazin, ku di jiyana xwe ya hunerî de 12 albûm derxistine, bi deng û awaza xwe li Bakurê Kurdistanê bû sembola dengbêjên jin. Ew li ser riya Eyşe Şan û Meryem Xanê diçû.Bi rêzgirtin bi bîrtînim..
Hozan SEYÎDXAN
