Ronaz Silêman/Qamişlo
Hevserokê Desteya Jîngehê ya Herêma Bakur û Rojhilatê Sûriyê Ibrahîm Eleseed diyar kir ku armanc ji lidarxistina yekemîn Konfrasa Ekolojîk ew bû ku paradîgmeya ekolojîk ya Rêber Apo ji aliyê ekadimisyan, profîsor û çalakvanên ekolojîk ve bê nirxandin û şîrovekirin.
Desteya Jîngehê ya Herêma Bakur û Rojhilatê Sûriyê di 26-27’ê Nîsanê de li bajarê Qamişlo bi dirûşmeya “Bi paradîgmeya ekolojîk bi awayekî fîzîkî Rêber Apo azad bikin û doza Kurd çareser bikin” bi amadebûna 120 kesan konferansek lidar xist. Di roja yekemîn a konfransê de mijarên modernîteya demokratîk de ekolojiya û meşandina têkoşîna ekolojîk li kêleka têkoşîna li dijî mêtingerî û kapîtalîzmê, herwiha di rûniştina roja duyemîn a konferansê de jî mijarê li Kurdistanê têkiliyên di navbera qirkirina komî û qirkirina ekolojîk de û hevkarî di navbera rêxistin û tevgerên li Bakur û Rojhilatê Sûriyeyê de pêk tê, hatibûn nîqaşkirin herî dawî encamnameya konfransê hatibû eşkerekirin.
Derbarê Konfransa Ekolojîk ya yekem de Hevserokê Desteya Jîngehê ya Herêma Bakur û Rojhilatê Sûriyê Ibrahîm Eleseed ji rojnameya me re axivî.
Ibrahîm Eleseed diyar kir ku ev cara yekê konfiransa Desteya Jîngehê tê lidarxistin û wiha got: “Konfransa Desteya Jîngehê ji dirûşemya xwe dihat nasîn ku armanca wê ya sereke paradîgmeya ekolojîk ya ku Rêber Apo di paraznameyê xwe de daye destnîşankirin ji aliyê ekadimisyan, profîsor û çalakvanên ekolojîk bên nirxandin û şîrovekirin. Lewra li ser asta Bakur û Rojhilatê Sûriyê û cîhanî tevlîbûn hatin çêkirin, lê ji ber şert û mercên zehmet ên ku li ser Herêma Bakur û Rojhilatê Sûriyê tê meşandin, bi taybetî êrişên deweta Tirk a dagirker, tevlîbûna beşdarên me yên cîhanî bi riya zoom hatin çêkirin û li gor şert û mercên heyî tevlîbûna sazî, destgeh, tevger û partiyên siyasî ên Bakur û Rojhilatê Sûriyê jî hat kirin. Herwiha ev konfrans bi encamnameya hate lidarxitin bibe xaleke bingehîn ji bo guhertina rewşa ekolojîk û kar û xebatên ekolojîk.”
‘Rêber Apo pirsgirêka ekolojîk şîrove kiriye’
Hevserokê Desteya Jîngehê ya Herêma Bakur û Rojhilatê Sûriyê Ibrahîm Eleseed axaftina xwe wiha qedand: “Di konfransê me yê ku li ser 2 rojan hat lidarxistin me 2 mijarên sereke gertin dest, di roja yekem de mijara sereke ekolojîk di modernîteya demokratîk de ji berxwedanê heta avakirinê, di bin vê xala sereke tevlîbûna akadmisyanên cîhanî hate çêkirin, di heman demê de aloziya ekolojîk û pespektîvên ekolojîk di felsefeyeya modernîteya demokratîk de hatibû xwendin, girêdayî vê mijarê name û semînerên ku ekadimisyanan pêşkêş kirin ew bû ku çawa Rêber Apo karîbû tesbîta pirsgirêka ekolojî li ser rûyê erdê bi taybet li Bakur û Rojhilatê Sûriyê nîşan bide, di heman demê de di roja yekê de nirxandin li ser êrişên dewleta Tirk a dagirker yên li ser kurdan hatibûn kirin. Di roja duyemîn de jî mijara têkiliyên di navbera qirkirina komî û qirkirina ekolojîk li Kurdistanê, herwiha ne tenê li ser civaka kurd bi 10`ê salan qirkirina ekolojîk hatiye meşandin, lê bi rengekî siyasî û sîstematîk qirkirina ekolojîk li cîhanê tê meşandin.”
Di dawiya konfransê de 7 desteyan nirxandinên xwe yên ekolojîk kirin, ji ber eleqedariya wan di ware ekolojiyê de hebû, mîna Desteya Tenduristiyê, Desteya Aborî, Zanîngeha Rojava, Jinolojî, Akadimiya Jinolojî, Bilatforma Jinên Ekolojîk ya Kongra Star û Kampaniya Rojava, di encam nîqaş û nirxandinên dewlemend yên konfransê encamnameya konfransê hat eşkerekirin û encamname jî wiha ye:
Rêgez
1- Zêdeyî 25 sal in li ser Rêberê Gelê Kurd Rêber Abdullah Ocalan tecrîda mutleq a ku tê meşandin, şermezar dike. Herwiha têkoşîna li dijî tecrîda li ser Rêber Abdullah Ocalan bingehê têkoşîna exlaqî, antîkolonyalîzmê avabûna civakî ya ekolojîk û demokratîk e.
2- Sîstema kapîtalîst û dewletparêz a îro, ax aniye ber tinebûnê. Krîza avhewayê, şerên enerjiyê, destwerdanên emperyal ên li nîv qada Başûr, xizanî û birçîbûna cîhanê, koçberî û zêdebûna rejîmên totalîter ên rastgir giraniya vê tunebûnê nîşan dide.
3- Mîrata olî, felsefî û rewşenbîrî ya gel û sîstemên baweriyên Mezopotamya û Kurdistanê yên ku ji civaka xwezayî ya ku xwezayê pîroz dibîne û bi xwezayê re têkiliyên domdar û rêzdar saz dike, lewra divê zanist û teknolojiya heyî bi ezmûnên dewlemend ji nû ve were sentezkirin.
4- Li dijî metropolên kanserojen ên modernîteya kapîtalîst, xwerêveberî, eko-bajarên domdar ên bi rêveberiyên xweser re piştgirî dike. Divê li dijî mezinbûna bajaran polîtîka bên dîyarkirin, hilberîn û jiyana li gundan bê xurtkirin.
5- Li ser bingehê paradîgmaya ekolojîk, hemû şerên serdestan û her şêweyên kolonyalîzmê tên redkirin. Dagirkerî û şerê dewleta Tirk li Rojava, Başûr û Bakurê Kurdistanê dibe sedema wêrankirina mayînde û piralî li ser civak û xwezayê.
6- Koçberkirina sîstematîk/paqijkirina etnîkî ya li Efrînê, rûxandina sîstematîk a bi sed hezaran darên zeytûnan, desteserkirina erdan, bê kurdkirina herêmê û wêrankirina tevna wê ya dîrokî, çandî, mînakên ekolojîk û jenosîdê ne.
7- Serdestiya xwezayê ji serdestî û îstîsmara mirovan a li ser mirovan pêk tê, lewra parastina xwezayê avakirina civakeke demokratîk û ekolojîk bingehe. Konferans bi vê armancê armanc dike ku avahiyên îstîsmarê yên li ser bingeha zayend, çîn, etnîkî û olî hilweşîn e.
8- Hebûn û mafên xweparastinê yên hemû zindiyên li çiya, daristan, çem û ekosîstemên girêdayî wan divê ji aliyê qanûnî û siyasî ve bên garantîkirin.
9- Ekolojî îdeolojiyên kolonyalîst, nîjadperest, neteweperest, dîndar, dewletparêz, paşverû/pîşesazparêz, zayendperest weke pîvana bingehîn a civaka exlaqî û polîtîk red dike. Ekolojîk cihêrengiya civakî û cihêrengiya biyolojîkî qebûl dike û piştgirî dike. Ev yek li ser avakirina Paradîgmaya Demokratîk, Ekolojîk û Azadiya Jinê ya ji aliyê Abdullah Ocalan ve hatiye formulekirin.
10- Li dijî êrîşên kapîtalîst û dewletparêz ên li ser xwezayê, weke prensîba bingehîn a temamker, têkoşîna navneteweyî ya antî-kapîtalîst esas digire û rêxistinkirina hevgirtin û berxwedana kolektîf dike.
11- Jenosîda sîstematîk, rêzikname û pêkanînên li ser ax, av û daristanên Kurdistanê polîtîkin û amûreke tunekirina Kurdan e. Di vê wateyê de, jenosîd li Kurdistanê ne tenê wekî pêşkeftina netew-dewleta klasîk an jî îstîsmarkirina şîrketên kapîtalîst, di heman demê de wekî teknîka qirkirina çandî tê meşandin.
12- Li şûna metropolên kanserojen, hevsengiya bajar û gundan bê vegerandin. Aboriyên herêmên gundewarî yên ku li ser çandiniya xwezayî û ekolojîk ava dibin, bên pêşxistin. Çandinî hêmana bingehîn a civakî-aborî ya Kurdan e, bi taybetî li Rojava. Ji ber vê yekê polîtîkayên ax û avê hêmanên stratejîk ên pêvajoya dekolonîzasyon û rizgarkirinê ne.
Polîtîka
13- Li dijî polîtîkayên ekolojîk û ziwabûna ji ber krîza avhewayê “Platforma Ekolojiyê ya Kurdistanê û Roja Cîhanî” bi Komîteya Ekolojiyê ya Bakur û Rojhilatê Sûriyeyê re divê sazîbûn û rêxistinbûneke bi bandor bê kirin.
14- Ew tedbîrên li dijî strukturên enerjiyê yên yekdestdar û madenê yên ku tevna civakî û aborî dişkînin digire. Ew îstismarkirina pîşesazî ya li ser qazanc û reqabetê red dike. Ji bo peydakirina pêdiviyên civakî ekolojîk pêş dixe û hilberîna ku ne li ser hevsengiya ekolojîk be red dike. Hilberîna primitive ya neftê ji bo hewcedariyên herêmî û vexwarinê dibe sedema qirêjiya ax, av û xeterek cidî li ser tenduristiya gel çêdike, lewra ji bo ewlebûnê piştgirîya navneteweyî hewce ye.
15- Karê herî girîng avakirina zîhniyetê ye, berpirsyariya me ya civakî ew e ku ji akademiyan heta perwerdehiya resen di her qadê de hişmendiya ekolojîk pêş bixin û di vî warî de hemû mufredatên perwerdeyê amade bikin.
16- Tirkiye avê li dijî Bakur û Rojhilatê Sûriyê weke çek bikar tîne û bi awayekî sîstematîk qutkirina avê ferz dike. Gihîştina ava vexwarinê û sektora çandiniyê yek ji mezintirîn qeyranên mirovahî û ekolojîk ye. Divê kampanyayên navneteweyî yên li dijî vê polîtîkayê bên zêdekirin û berfirehkirin. Çandina zeviyên berhemdar ên hişkesalî, ji nû ve çandina daristanan, rêbazên berhevkirina avê, û pergala avdanê ya jîngehê hatine pejirandin.
17- Bendav û Santralên Hîdroelektrîk (HES) jiyana mirovên li kêleka çeman dijîn û çand û xwezaya ku bi hezaran sal in li wir pêşketiye, xera dike.18- Vejandina (başkirina) daristan û zozanên li derveyî bajaran û girêdana wan bi hev re. Herwiha di rêjeya barîna baranê de ku ji ber krîza avhewayê kêm bûne, dikare hin zêdebûnek çêbibe.
19- Ji bo pêşxistina çandiniya ekolojîk û xwezayî ya li dijî koçberî/ji cîhûwarkirin û wêrankirina aborî ya li herêmên gundewarî divê xebatên fîzîbîlîte bên kirin.
20- Cûreyên nebat û heywanên herêmî/xwezayî yên ku li hember guherîna hawîrdorê berxwedêr in, divê werin tercîh kirin. Divê li hemû deveran navendên parastina cihêrengiya biyolojîk û tovên herêmî bên avakirin û weke herêmeke stratejîk bên birêxistinkirin.
21- Modelên hilberîna çandinî û heywanan ên piçûk ên dostê xwezayê têne parastin û piştgirî kirin. Kooperatîf bi taybetî tên destekkirin û weke hêmanên bingehîn ên vê pêvajoyê cihê xwe di koman de digirin.