Zekî Bedran
Beşar Esed di axaftina merasima sondxwarinê ya piştî hilbijartinê de, derbarê çareseriyê de axaftineke baweriyê bide nekir. Tersê wê bi helwesteke çawa ku bi ser ketibe dîsa dubare kir ku wê her tiştî weke berî 2011an bimeşîne. Bi piştgiriya Rusya û Îranê li ser piyan ma. Lê di rewşa heyî de Sûriya roxiyaye û heta dawiyê parçe bûye. Wê çawa bi ser hev ve were, wê Sûriye çawa were cem hev û wê çawa dawî li dagîrkeriya Tirkî were? Ev mijarên sereke tev li benda bersivê ne.
Esed bi taybetî dixebite ku Kurdan piçûk bixe, wek dijmin û ajan ragihîne û bi wî rengê rewşa xwe xurt bike. Dibêje Kurd ji ber dagîrkeriya Tirkan reviyan û li ber çavê wan dagîrker li ser erdê Sûriyê digerin. Ev tê wateya ku Kurdan ayîdê xwe nabîne. Ew Kurdên ku behsa wan dike welatiyên Sûriyê ne. Û Kurdan li Efrînê, Serê Kaniyê, yan jî li Reqa ne ku êrişî artêşa Sûriyê kir û ew der xistin destê xwe. Berî Kurdan artêşa Sûriyê dev ji wan deran berdabû. Bakur-rojhilatê Sûriyê ne ji destê rejimê hat derxistin. Li hemberî DAIŞê û çeteyên din rejimê xwe negirtibû û ji herêmê derketibû. Esed çima hîç behsa vê nake! Kurdan û gelên herêmê yên din ew herêm ji destê DAIŞê rizgar dikin.
Divê girêdana bi gel, dîrok û rastiyê ve hebe. Weke din dema Tirkan êrişî Efrînê kirî artêşa Sûriyê kariya bi Kurdan re li hemberî Tirkan şer bike. Lewra ew herêm di fermiyetê de erdê Sûriyê bû. Mafê Sûriyê hebû ku sînorê xwe û erdê xwe biparêze. Lê rejimê ev nekir. Ku gel ne di binê desthilatiya wê de be wê dengê xwe ji dagîrkirinê re jî neke. Tişta di pratîkê de bûyî ev bû. Weke din li hemberî dagîrkeriya Tirkan Kurdan bi qehremanî li ber xwe da. Hêza wan ya hewayî tinebû. 58 rojan berxwedaneke dîrokî kirin. Bi hezaran şehîd û birîndarên Kurdan hene. Eger ew êriş li ser rejimê bibûya ewqasî li ber xwe nedida. Digel ku hêza rejimê ya hewayî hebû jî li Idlibê li heberî Tirkan li ber xwe neda. Eger ne ji Rûsya bûya êrişên Tirkan nedisekinîn. Jixwe di encamê de weke Efrînê ew de ne di destê Sûriyê de, di binê dagîkeriya Tirkan de ye.
Rejima Esed Kurdan bi ajantî û leşkeriya bipere ya Amerîka pênase dike. Halbiku Kurd her tim dibêjin ji bo hevdîtinan, yekîtiya Sûriyê û çareseriya pirsgirêkan em amade ne. Lê zimanê rejimê zimanê dûrxistin û dijminiyê ye. Her tim serî li rêbaza erzan, miliyetgiriya erebî dide. Halbiku pirsgirêk ne pirsgirêka Kurd û Ereban e. Pirsgirêk pirsgirêka azadî û demokrasiyê ye. Pirsgirêkên nava gelan de nînin. Çawa ku li baku-rojhilatê Sûriyê tevayiya gelan, baweriyan û çandan di nava aştiyê de û di nava hev de dijîn.
Eger Kurd dijminên rejimê bûna û li hemberî wê şer bikirana wê niha rewş cuda bûye. Yek ji sedemê sereke ku rejim ku rejim li ser piyan maye ew ku Kurdan li hemberî rejimê şer nekiriye. Tirkan ev bi ser Kurdan de pir sepand. Ji ber ku Kurd tevlî itîfaqa wan nebûn bûn hedefa Tirkan. Weke din propagandaya ku Kurd ajanên Amerîka ne, berûvajîkirineke mezin ya dîrokî ye. Kurdan Amerîka venexwendiye. Dema Kobanê di binê wê êrişa mezin de eger rejim û Rûsya bihatana alîkariyê wê Amerîka niha ne li Sûriyê bûya. Jixwe rejimê berdabû çûbû. Rûsya alîkariya Kobanê nekir. Amerîka di çarçoveya stratejiya şerê li hemberî DAIŞê de hat alîkariya Kobanê. Gelên bakur-rojhilatê Sûriyê bi koalisyonê re li heberî DAIŞê şer kirin û herêm wisa paqij kirin. Hevkariya bi Amerîka û koalisyonê re sirf dijberiya DAIŞê bû. Heta niha jî ev hevkarî li hemberî rejimê nehatiye bikaranîn. Ji bo wê ku rejim Kurdan û gelên herêmê bi alîgiriya Amerîka sûcdar dike berûvajêkirina rastiyê ye.
Esed û rejima BEESê li hemberî rewşa Sûriyê ya niha xwe hîç berpirs nabînin. Ji bo xwe kêmayiyeke herî piçûk jî qebûl nakin. Halbiku Sûriye di binê rêveberiya BEESê de ket vî halî. Sûriye ne ji aliyê Kurdan yan hin din ve dihat meşandin. Eger sûriye xwediya rêveberiyeke demokratîk bûya, herî kêm wê pirsgirêk bihatana gotûbêjkirin. Sûriye hilweşiyaye û beşeke girîng di binê dagîrkeriyê de ye. Di gel wê gelên Sûriyê nikarin tevlî nîqaş û çareseriyê bibin. Rejim riya nîqaşê nahêle. Rejim dibêje yan hênê stûyê xwe xwar bikin, yan hûn xayîn û maşika hêzên derve ne.
Divê êdî rejima BEESê vê fêm bike; eger gelê Sûriyê xwediyê rêveberiyeke demokratîk bûya, ev serhildan û şer dernediketin. Niha jî şertê yekê yê kombûna Sûriyê û gihatina yekbûnê pêkhatina azadiyê û avakirina sîstemeke demokratîk e. Her ku rejim ji vê direve pirsgirêk pirtir dibin û hêzên derve jî pirtir destê xwe dixin navê. Ku tu li Şamê rûnî û kesên din sûcdar bikî Sûriye rizgar nabe. Gelê Sûriyê xizan e. Bi milyonan koçber in. Dewlemendiya Sûriyê di nava çend malbatan û derdoreke teng de tê parvekirin. Di parvekirinê de edalet nîne. Ma vê jî hêzên derve dikin? Ji bo wê erk dikeve ser milê rewşenbîr, welatparêz û derdorên demokratîk. Divê ev derdor di paşroja Sûriyê de erkekî çalaktir bigirin ser milê xwe.